Το θαύμα της τουρκικής στρατιωτικής βιομηχανίας –

Το εργοστάσιο Baykar στην Κωνσταντινούπολη μοιάζει με πανεπιστημιούπολη που περιβάλλεται από ψηλούς τοίχους και συρματοπλέγματα.

Υπερσύγχρονα κτίρια με τεράστιες αίθουσες από γυαλί και μπετόν όπου κυκλοφορούν νέοι με συνηθισμένα ρούχα σε μικρές ομάδες.

Σύμφωνα με τους υπευθύνους, ο μέσος όρος ηλικίας των 4.000 εργαζομένων εκεί είναι τα 29 έτη. Στο Μπασακσεχίρ, σε αυτή την απομακρυσμένη συνοικία στην ευρωπαϊκή πλευρά της μεγαλούπολης του Βοσπόρου, βρίσκεται η ναυαρχίδα της τουρκικής βιομηχανίας, μια από τις σημαντικότερες εταιρείες όπλων στη χώρα.

Οπως γράφει ο Νικολά Μπουρσιέ, ανταποκριτής της «Monde» στην Κωνσταντινούπολη, «εκεί, μακριά από την πεπατημένη και στη μέση μιας υπό κατασκευή αστικής περιοχής, συναρμολογούνται και δοκιμάζονται τα περίφημα drones Bayraktar (“ο σημαιοφόρος”, στα τουρκικά) που χρησιμοποιεί ο ουκρανικός στρατός εναντίον των Ρώσων.

Μη επανδρωμένα τακτικά και μαχητικά drones, χρησιμοποιούμενα επίσης εναντίον αρμενικών μονάδων στο πλαίσιο της σύγκρουσης του Ναγκόρνο Καραμπάχ, στη Λιβύη ενάντια στα στρατεύματα του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ ή ακόμα και στην Μπουρκίνα Φάσο και στο Μάλι, στο Μαρόκο και στην Αιθιοπία.

Περίπου 30 χώρες έχουν κάνει χρήση του κορυφαίου μοντέλου TB2. Κάθε φορά, όπως φαίνεται, με επιτυχία. Οι Ουκρανοί μάλιστα του αφιέρωσαν ένα τραγούδι για να τον γιορτάσουν».

Η ραγδαία ανάπτυξη

Στα μέσα της δεκαετίας του 2010 η εταιρεία παρέδωσε τα πρώτα της συστήματα στον τουρκικό στρατό για να παρακολουθεί και να βομβαρδίζει τις θέσεις των μαχητών του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν στα ανατολικά της χώρας και στο Βόρειο Ιράκ.

Με επικεφαλής τον Χαλούκ Μπαϊρακτάρ και τον μικρότερο αδελφό του Σελτζούκ υπεύθυνο για την τεχνική διαχείριση, απόφοιτο του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης και γαμπρό του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, από το 2016 η Baykar έχει γίνει το πρόσωπο της τουρκικής «σκληρής δύναμης». Στην πραγματικότητα, η ανάπτυξη της τουρκικής βιομηχανίας όπλων έχει επιταχυνθεί εκθετικά μέσα σε λίγα μόλις χρόνια.

Σύμφωνα με τον δείκτη Global Firepower, ο οποίος κατατάσσει 145 χώρες ανάλογα με τη στρατιωτική τους ισχύ, η Τουρκία βρίσκεται τώρα στην 9η θέση, σίγουρα πολύ πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία, την Κίνα ή τη Γαλλία (7η), αλλά μπροστά από την Ιταλία (10η), το Πακιστάν (12η), τη Γερμανία (14η) και το Ισραήλ (15η).

Οπως εξηγεί ο Νικολά Μπουρσιέ, σύμφωνα με το γερμανικό εξειδικευμένο περιοδικό «Militär Aktuell», η αύξηση οφείλεται στις τεράστιες επενδύσεις που έγιναν στους διάφορους στρατιωτικούς τομείς εδώ και δεκαετίες.

Αυτή η ανάπτυξη της εθνικής αμυντικής βιομηχανίας ξεκίνησε σοβαρά μετά το 1974, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες απάντησαν στην τουρκική στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο κηρύσσοντας εμπάργκο όπλων. Ωστόσο η μεγάλη επιτάχυνση ήρθε επί προεδρίας Ερντογάν.

Προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση από ξένους προμηθευτές στρατιωτικού υλικού, οι διαδοχικές κυβερνήσεις του Ερντογάν διέθεσαν 60 δισ. δολάρια (55,5 δισ. ευρώ) ετησίως σε σύγκριση με τα 5 δισ. δολάρια το 2002, όταν το πολιτικό του κόμμα, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, ανέβηκε στην εξουσία.

Τότε ο κύκλος εργασιών της ιδιωτικής αμυντικής βιομηχανίας ήταν 1 δισ. δολάρια. Το 2022 ξεπέρασε τα 11 δισ. δολάρια.

Εξαγωγές σε 170 χώρες

Αρκετοί όμιλοι έχουν δημιουργηθεί και ενοποιηθεί γύρω από το «made in Türkiye» που δίνει ολοένα και πιο ισχυρό «παρών» σε εκθέσεις διεθνώς. Ο τομέας στην Τουρκία σήμερα περιλαμβάνει 2.000 εταιρείες, απασχολεί 100.000 άτομα και εξάγει τα προϊόντα του σε σχεδόν 170 χώρες. Για τον τουρκικό στρατό, τον δεύτερο μεγαλύτερο στο ΝΑΤΟ, η εξάρτηση από ξένους προμηθευτές, που κάποτε ανερχόταν στο 70% των αναγκών του, έχει μειωθεί στο 30%.

Μια πολιτική μειωμένου κόστους με την πάροδο του χρόνου έπαιξε επίσης ρόλο σε σχέση με τον ανταγωνισμό: για να πάρουμε το παράδειγμα του TB2, στόλος έξι drones και εξοπλισμός εδάφους που απαιτείται για τη λειτουργία τους κοστίζει μερικές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ σε σύγκριση με εκατοντάδες εκατομμύρια για το MQ-9 Reaper, που κατασκευάζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Μάλιστα στην Τουρκία ο τομέας των όπλων είναι λιγότερο στιγματισμένος από ό,τι στα περισσότερα δυτικά κράτη και θεωρείται ένας πολύ ανταγωνιστικός εργοδότης. Μεταξύ των εταιρειών που ειδικεύονται στον τομέα είναι η Aselsan και οι 10.000 εργαζόμενοί της, ο μεγαλύτερος όμιλος αμυντικών ηλεκτρονικών στην Τουρκία με ραντάρ και συστήματα αεράμυνας. Η εταιρεία Roketsan επίσης και οι πύραυλοί της Khan, η τορπίλη Akya μεγάλης εμβέλειας και η βόμβα MAM-T των 95 κιλών μεταφερόμενη με drones και ελαφρά μαχητικά αεροσκάφη. Ο όμιλος STM δραστηριοποιείται σε τομείς όπως οι ναυτικές πλατφόρμες με τακτικά minidrones, η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και οι δορυφορικές τεχνολογίες, ενώ από τις αρχές του 2024 άρχισε να δοκιμάζει βαλλιστικό πύραυλο αέρος-εδάφους.

Το πέρασμα στη Δυτική Ευρώπη

Με τα χρόνια, οι πωλήσεις αυξάνονται και επεκτείνονται γεωγραφικά. Οι κύριοι πελάτες των τουρκικών στρατιωτικών προϊόντων βρίσκονταν αρχικά στην περιοχή και σε μια ευρύτερη γειτονιά, στη Μέση Ανατολή αλλά και στην Αφρική.

Σήμερα, χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Πολωνία, η Ρουμανία και η Κροατία, έχουν κάνει επίσης παραγγελίες για τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Στην Ουκρανία, η Baykar κατασκευάζει ακόμα και το δικό της εργοστάσιο παραγωγής.

Ωστόσο, η τουρκική βιομηχανία όπλων εδραιώνεται τώρα και στη Δυτική Ευρώπη, όπως υπενθύμισε η ελβετική εφημερίδα «Neue Zürcher Zeitung». Τον Δεκέμβριο του 2024 το πορτογαλικό Ναυτικό παρήγγειλε δύο πλοία εφοδιασμού από τον όμιλο STM.

Δύο ημέρες αργότερα, στις 21 Δεκεμβρίου 2024, ο τούρκος πρεσβευτής στη Μαδρίτη υπέγραψε μνημόνιο κατανόησης με το ισπανικό υπουργείο Αμυνας για την παραγωγή 24 εκπαιδευτικών αεροσκαφών Hürjet, που είναι η πρώτη για την Τουρκία σε μέλος της ΕΕ.

Στα τέλη του ίδιου μήνα το ιταλικό υπουργείο Βιομηχανίας ανακοίνωσε ότι η Baykar αγόραζε την Piaggio Aerospace, απόκτηση που εκτιμάται ότι επιτρέπει όχι μόνο τη μεταφορά τεχνολογίας μεταξύ των δύο μερών, αλλά και τη δυνατότητα επιστροφής από την πίσω πόρτα της Αγκυρας στο πρόγραμμα του F-35. Η Piaggio Aerospace είναι μέρος της κοινοπραξίας που προμηθεύει ανταλλακτικά για τους κινητήρες του μαχητικού της αμερικανικής Atlantic Alliance.

Σε απόδειξη μιας επιταχυνόμενης τάσης, η Baykar ανακοίνωσε την υπογραφή, την Πέμπτη 6 Μαρτίου, συμφωνίας συνεργασίας με την ιταλική Leonardo, μια από τις μεγαλύτερες αμυντικές εταιρείες στον κόσμο.

Ο τουρκικός όμιλος διευκρινίζει ότι «η ευρωπαϊκή αγορά για τα επόμενα 10 χρόνια, που καλύπτει μη επανδρωμένα μαχητικά, οπλισμένα drones επιτήρησης και drones βαθιάς κρούσης, αναμένεται να φτάσει τα 100 δισ. δολάρια». Μια χρήσιμη διευκρίνιση σε αυτούς τους καιρούς στρατηγικής αφύπνισης στην Ευρώπη.

Λίγο μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το 2022, μελέτη της εταιρείας συμβούλων Kearney υπολόγισε ότι εάν όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ αύξαναν τις αμυντικές τους δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ, αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα πρόσθετη ζήτηση 65 δισ. ευρώ στον τομέα.

Και η έκθεση καταλήγει: «Η Τουρκία είναι ένα από τα λίγα έθνη που είναι προετοιμασμένα για μια τέτοια αύξηση της ζήτησης χάρη στα μακροχρόνια έργα έρευνας και ανάπτυξής της».