Ο Απόλλων, ο Διόνυσος και η μόδα

Οι μοντερνιστικοί όγκοι του άλλοτε εργοστασιακού συμπλέγματος της Πειραιώς 260 δείχνουν χαοτικά γοητευτικοί στο φως της ημέρας. Ο χώρος Β του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου κάθε Σάββατο φιλοξενεί το εργαστήριο μόδας «Μορφές» που επιμελείται ο καλεσμένος του φεστιβάλ Γιώργος Ελευθεριάδης. Η πρωταρχική ιδέα των «Μορφών» βασίζεται στη σύνδεση του αρχαίου δράματος με άλλες μορφές τέχνης. Ξεκίνησε τον χειμώνα του 2020, στην πανδημία της COVID-19, όταν για πρώτη φορά το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου επέκτεινε τη δραστηριότητά του κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου με μία σειρά από ερευνητικές δράσεις και συνεργασίες με δωρεάν συμμετοχή, που απευθύνονταν τόσο σε επαγγελματίες του χώρου των παραστατικών τεχνών (Open Plan for Artists) όσο και στο ευρύτερο κοινό (Open Plan for All). Εκτοτε, το εργαστήριο Morphés απευθύνεται κάθε χρόνο σε όσους και όσες θέλουν να γνωρίσουν τα στάδια δημιουργίας ενός ενδύματος, μέσα από έναν δημιουργικό διάλογο με το αρχαίο δράμα. Επιπλέον, οι δράσεις του Open Plan επεκτάθηκαν και σε άλλους δημιουργικούς τομείς, όπως ο χορός και η κεραμική, ενώ σχεδιάστηκαν και πραγματοποιήθηκαν προγράμματα ανοιχτά σε εφήβους, διατηρώντας πάντοτε τον προσβάσιμο χαρακτήρα του μέσω της δωρεάν συμμετοχής.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου

Λίγες μέρες πριν από την ολοκλήρωση του εργαστηρίου η διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου Κατερίνα Ευαγγελάτου τριγυρίζει γύρω από τους πάγκους και περιεργάζεται ό,τι πάει να γίνει μορφή. «Το Φεστιβάλ συνεχίζει τη δραστηριότητά του και τον χειμώνα εμπλουτισμένο σε περιεχόμενο, καθώς δεν ήθελα να εντάξω στο εκπαιδευτικό του πρόγραμμα μόνο ένα θεατρικό εργαστήρι για ηθοποιούς ή συντελεστές θεάτρου. Η επιθυμία μου για αυτή τη σειρά ήταν να δείξω ότι το αρχαίο δράμα δεν προορίζεται για τα μουσεία και ότι η ιδανική συνάντηση θα ήταν ο χώρος της μόδας και άλλες μορφές χειροτεχνίας και δημιουργικότητας, όπως η κεραμική και το κόσμημα».

Το 2021 η σχεδιάστρια Ιωάννα Κουρμπέλα οργάνωσε ένα σεμινάριο σχεδιασμού, δημιουργίας και εκτέλεσης ενός ενδύματος. Η κάθε συμμετάσχουσα σε αυτό δημιούργησε το δικό της πρωτότυπο ένδυμα, το οποίο με τη σειρά τους υποστήριξαν έξι ηθοποιοί που κάθε μία με τον δικό της τρόπο ενσάρκωσαν την ευριπίδεια Ιφιγένεια. Το 2022 ο Χρήστος Κωσταρέλλος επιμελήθηκε τις «Μορφές», από τις οποίες δημιουργήθηκαν ενδύματα εμπνευσμένα από τη μορφή της Ελένης του Ευριπίδη, ενώ έξι ηθοποιοί και χορεύτριες οι οποίες φόρεσαν τις δημιουργίες πόζαραν στον φακό του Νίκου Παπαδόπουλου συμπληρώνοντας το σεμινάριο με τη διαδικασία μιας επαγγελματικής φωτογράφισης μόδας. Ο «Ιππόλυτος» του Ευριπίδη πρωταγωνίστησε στις «Μορφές» του 2023, τις οποίες συντόνισε ο σχεδιαστής Αγγελος Τσακίρης δίνοντας έμφαση στις τεχνικές του πατρόν και του μουλάζ.

Οι δύο θεοί

Η φετινή τέταρτη διοργάνωση έχει ως θεματική το δίπολο Απόλλωνας – Διόνυσος. Για το οποίο οι νέοι δημιουργοί που συμμετέχουν διερευνούν σύμφωνα με τις γενικές κατευθύνσεις που έδωσε στους συμμετέχοντες ο Γιώργος Ελευθεριάδης πώς να αποδώσουν με το ύφασμα και άλλα υλικά ένα σχήμα «παρά να δημιουργήσουν ένα σακάκι, μια φούστα ή μια μπλούζα για να κάνουν ένα κοστούμι. Δεν ήθελα να δω ρούχα. Αλλά επιμένω να κινηθούν σε κάτι ρευστό, όπως ρευστή είναι η σχέση των συγκεκριμένων θεοτήτων» λέει ο έμπειρος σχεδιαστής μόδας.

Μετά τη θεωρητική προετοιμασία με τα εισαγωγικά σεμινάρια θεατρολογίας για τον σκοτεινό Διόνυσο, εκφραστή της έκστασης, του πάθους και του αυθορμητισμού, και τον φωτεινό Απόλλωνα και τους συμβολισμούς του για το μέτρο, την πνευματικότητα και την αρμονία, το εργαστήριο άρχισε να ψάχνει υλικά και ιδέες. Ο σχεδιαστής, όπως μας εξηγεί, επέλεξε από διαφορετικές δημιουργικές περιοχές συνδέοντας αρχιτέκτονες, σχεδιαστές μόδας, εικαστικούς και ενδυματολόγους για να δημιουργήσει ένα μείγμα από διαφορετικές πρακτικές ώστε να αποδώσουν διαφορετικά αυτή τη ρευστότητα, την οποία άλλωστε προβάλλει και η μόδα των τελευταίων ετών, ως μία από τις τάσεις που αντιμετωπίζει το σώμα χωρίς προσδιορισμούς φύλων. «Αλλοι έχουν τη γνώση της ραπτικής, άλλοι είναι χειροτέχνες, οι αρχιτέκτονες έχουν την αίσθηση του χώρου και της δομής. Τους είπα ότι δεν έχουμε να ντύσουμε έναν άνθρωπο, αλλά μία ιστορία, μια έννοια, ένα πνεύμα. Βλέπουμε τις διαδικασίες τους ως ιστορίες, οι οποίες εξηγούν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τις πτυχές του πραγματικού κόσμου» προσθέτει ο Γιώργος Ελευθεριάδης.

Εργαστήριο σχεδιασμού

Ο χώρος Β έχει διαμορφωθεί σε ερευνητικό εργαστήριο σχεδιασμού. Πάγκοι με απλωμένα υφάσματα, χαρτιά για πατρόν, κούκλες ραπτικής με κατασκευές σε στάδιο επεξεργασίας, μία φούστα από ταφτά εδώ, ένας πελώριος γιακάς με χρυσά κεντήματα πιο πέρα, μία ραπτομηχανή να στριφώνει ένα κομμάτι ύφασμα. Και ο σχεδιαστής με τις συνεργάτιδές του, Ελένη Καββάδα, Ελμίνα Νέου, Αγγελική Καραμούτσου, με την εμπειρία τους στο σχέδιο μόδας και το πατρόν, συμπληρώνουν και βοηθούν τους δημιουργούς στις προσπάθειές τους να δουλέψουν φόρμες και σχήματα, να ενώσουν κομμάτια, να συνθέσουν νήματα και κατασκευές, να κάνουν συγκεκριμένη μία φευγάτη ιδέα.

Η Ελπίδα Λιβάνου, μια νεαρή σχεδιάστρια μόδας που έκανε την πρακτική της στο εργαστήριο της ολλανδής σχεδιάστριας Iris Van Herpen, εξηγεί την ιδέα της για ένα ρούχο που δηλώνει την αλλαγή, τη μετουσίωση, γι’ αυτό και «φεύγει από το σώμα και το οποίο μπορεί να μεταμορφωθεί σε μία οργανική μορφή. Και με μπανέλες προσπάθησα να δείξω την έξοδό του από το σώμα».

Η σχεδιάστρια μόδας Σμαρώ Καλτσά ακολουθεί τον Διόνυσο που βγαίνει από το σκοτάδι για να συναντήσει το φως και να συνδεθεί με τον Απόλλωνα. Παίρνει το βαθύ χρώμα του κόκκινου κρασιού για μια αφηρημένη μορφή σε δύο μέρη που την πλάθει με ύφασμα ταφτά για να φανερώσει, όπως σημειώνει η ίδια, «ένα γλυκό χάος». «Ολοι έχουμε μία σύνθετη πλευρά, αλλά κάπου καταλήγει όμορφα. Στο κάτω τμήμα είναι ο Διόνυσος και στο πάνω μέρος της σύνθεσης ο Απόλλωνας αποτελείται από μία συρμάτινη κατασκευή που θα έχει μια ροή οργανική για να καταλήγει σε χρυσό συμβολίζοντας το φως».