Σημίτης και Κυπριακό

Πριν από μερικές ημέρες βρέθηκα στην Κύπρο και πήγα στα Κατεχόμενα από την πύλη εισόδου της οδού Λήδρας, στο κέντρο της παλιάς πόλης της Λευκωσίας. Περνάς εύκολα με ταυτότητα, σε δύο λεπτά είσαι σε άλλο κόσμο. Το λεγόμενο ψευδοκράτος είναι μια οργανωμένη κοινωνία. Συγκριτικά φτωχότερη, με πλαστά και πολύ τζόγο, αλλά οργανωμένη.

Πήγα με λεωφορείο και στη μαγευτική, όπως τη θυμόμουν, Κυρήνεια – είκοσι λεπτά από τη Λευκωσία. Είναι πια μια μεγάλη πόλη. Αναρχη, θορυβώδης, μάλλον βρώμικη. Χρειάζεται να μπεις στο λιμανάκι, να ανεβείς στα μεσαιωνικά τείχη ή να περιπλανηθείς στο περιποιημένο πλακόστρωτο με τα εστιατόρια για να νιώσεις μέρος της παλιάς μαγείας.

Αυτό που περιγράφω είναι το ένα θλιβερό μέρος του Κυπριακού. Το άλλο το εξέφρασε ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, που πήγε στα Κατεχόμενα και παρουσίασε τη λύση των δύο κρατών ως αναπόδραστη – για να εισπράξει την αποδοκιμασία της ελληνοκυπριακής πλευράς. Για να το πω πιο ωμά: για να εισπράξει την αποδοκιμασία της πλευράς που παρά τις ευκαιρίες οι οποίες δόθηκαν, εργάστηκε για να γίνει αναπόδραστη η λύση των δύο κρατών.

***

Με αφορμή τον θάνατο του Κώστα Σημίτη, άκουσα πολλά για τη συνεισφορά του στο Κυπριακό και, κυρίως, για τη συμβολή του στην ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Είναι αλήθεια. Για να μπει, όμως, η Κύπρος στην ΕΕ έπρεπε να κοπούν οι πολεμόχαρες κραυγές και να προταθεί μια λύση που θα έδινε προοπτική επίλυσης του Κυπριακού: λύση ενός κράτους που θα συμπεριελάμβανε και τις δύο εθνοτικές κοινότητες και, σε εύλογο χρόνο, θα απομάκρυνε τις στρατιωτικές δυνάμεις των εγγυητριών χωρών από το νησί, επειδή τα κυρίαρχα κράτη δεν χρειάζονται ξένους στρατούς να προστατεύουν τους πολίτες τους.

Για να μπει η Κύπρος στην ΕΕ, ο Σημίτης εκμεταλλεύτηκε την προσπάθεια της Τουρκίας για καλές σχέσεις με την Ευρώπη. Επαιξε ρόλο, με βεβαιότητα, και η προοπτική μιας σύντομης επίλυσης σε ευρωπαϊκό περιβάλλον. Η προετοιμασία από τον ΟΗΕ ενός σχεδίου ήταν παράλληλη με τις ενταξιακές διαδικασίες. Και το 2004 τα πράγματα ήταν έτοιμα. Το σχέδιο Ανάν, εκτός από μια ομοσπονδιακή λύση στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού περιβάλλοντος, περιείχε πρόνοιες για επιστροφή ελληνοκυπριακών εδαφών που είχαν καταληφθεί από τις τουρκικές δυνάμεις και για αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων σε προσδιορισμένο χρονικό διάστημα. Αν είχε ψηφιστεί, σήμερα δεν θα υπήρχαν τούρκοι στρατιώτες στο νησί – ή θα υπήρχαν ελάχιστοι.

Τα πράγματα όμως δεν έγιναν έτσι. Ο κύπριος πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος είπε ότι παρέλαβε κράτος και δεν θα παραδώσει κοινότητα – παρέδωσε δύο οιονεί κράτη. Το κομμουνιστικό ΑΚΕΛ στήριξε το Οχι στο σχέδιο Ανάν «για να τσιμεντώσει το Ναι», κατά την προπαγανδιστική γλώσσα του. Και η Ελλάδα, η κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή που διαδέχτηκε τον Κώστα Σημίτη, έκανε το κορόιδο, επαναφέροντας το δόγμα της ακινησίας. Χωρίς να επικριθεί από την αντιπολίτευση του Γιώργου Παπανδρέου γι’ αυτό. (Η αποτυχία του 2017, στο Κραν Μοντανά, επίσης σε ευνοϊκές συνθήκες, να λυθεί το Κυπριακό, είναι άλλη θλιβερή ιστορία, επίσης αποτέλεσμα θλιβερής ελληνοκυπριακής και ελληνικής υστεροβουλίας).

Με αφορμή τον θάνατο του Σημίτη, πολλοί εξήραν την πολιτική του και στο Κυπριακό. Αυτοί που και σήμερα υποστηρίζουν τα αντίθετα όσων εκείνος έκανε. Υποκριτές.