'Samo kofer u ruke i ništa drugo': Zabrinutost Srba u Gračanici zbog ujedinjenja albanskih partija za lokalne izbore
Svetozar iz Gračanice kod Prištine u četvrtak ujutro uputio se ka opštini kako bi pokušao da se popiše. To čini zbog bojazni da neće moći da glasa na lokalnim izborima u oktobru, budući da je poslušao političke predstavnike i bojkotovao popis stanovništva 2024. godine na Kosovu.
Zašto mu je glasanje ovog puta važno? Zato što ne želi da na čelo te opštine dođe neko iz albanske zajednice, nakon što su se albanske partije u ovoj opštini ujedinile, a na čijem je čelu inače tradicionalno Srpska lista.
Iako birački spisak nije povezan sa popisom stanovništva, Svetozar kaže da želi da ostvari pravo i glasa na lokalnim izborima, zakazanim za 12. oktobar.
"Da svi Srbi izađemo da glasamo i neka pobedi onaj ko ima najviše glasova", navodi on.
Ono u čemu nisu uspeli Ustavni sud, pozivi međunarodne zajednice, civilnog društva i građana, a kada je u pitanju konstituisanje Skupštine Kosova nakon februarskih parlamentarnih izbora, uspela je Gračanica – a to je da ujedini albanske partije i da na predstojećim izborima izađu sa jednom listom.
Inicijativa Albanska alijansa okupila je Pokret Samoopredeljenje, Demokratsku partiju Kosova, Demokratski savez Kosova i Alijansu za budućnost Kosova.
Kandidat za gradonačelnika Albanske alijanse biće Ljeutrim (Leutrim) Ajeti, koji je do sada bio jedini albanski odbornik u Skupštini opštine Gračanica i zamenik gradonačelnice Ljiljane Šubarić, koja dolazi iz redova Srpske liste – vodeće partije Srba na Kosovu koja ima podršku zvaničnog Beograda.
"Zajedno, bez razlika, transformisaćemo Gračanicu zajedničkim idejama, uz pomoć centralnog nivoa i drugih važnih aktera. U narednim danima predstavićemo i naš program upravljanja za naredne četiri godine – program koji će obuhvatiti investicije u svaki deo Gračanice, bez obzira na etničku ili versku pripadnost, jer Albanska alijansa će biti na usluzi svima", napisao je Ljeutrim Ajeti na svom Facebook nalogu 13. avgusta.
Međutim, meštani Gračanice iz redova srpske zajednice sa kojima je razgovarala ekipa Radija Slobodna Evropa u četvrtak, sa nevericom gledaju na ujedinjenje albanskih partija i odlučno kažu: "Ne može nama gradonačelnik da bude Albanac".
"Ukoliko Srbi izgube vlast, samo kofer u ruke i ništa drugo", kratko je za RSE rekla Biljana iz Gračanice, ne želeći dalje da komentariše ujedinjenje albanskih partija u toj opštini.
Sličan stav iznosi i Rada, koja ipak veruje da će Srbi u Gračanici ostati na vlasti, te da će velika većina Srba osvojiti i odbornička mesta u Skupštini opštine.
"Mi i ovako loše živimo, još da na vlast dođe Albanac… Ovde glasaju Srbi, većina su Srbi", kaže ona.
I Svetozar iz Gračanice podvlači da Srbi u opštini Gračanica čine većinu, te da pripadnici albanske zajednice ne mogu da upravljaju tom opštinom.
"Mi smo većina, razumete? Mora da bude naš čovek, da se izađe, da se glasa", kaže on.
Da li su Srbi većina u Gračanici?Prema poslednjem popisu stanovništva Kosova 2024. godine, u Gračanici je registrovano 8.560 Srba, dok na teritoriji ove opštine živi oko 8.623 Albanca.
Međutim, pojedini meštani Gračanice bojkotovali su popis na poziv Srpske liste, najveće stranke Srba na Kosovu, dok su drugi tvrdili kako im popisivači nisu uopšte dolazili na vrata. Agencija za statistiku Kosova je na ove žalbe tada odgovorila da su imali problema sa srpskim popisivačima koji su "zbog pritiska" odbili da odrade svoj posao.
Sredinom jula iz Kancelarije za zajednice pri kabinetu premijera Kosova saopšteno je da se popis stanovništva za srpsku zajednicu produžava do 31. avgusta 2025. godine, kako bi im se omogućilo da ostvaruju svoja prava.
Kako je navedeno u saopštenju, da bi se registrovali svi građani Kosova, Agencija za statistiku je pokrenula kampanju podizanja svesti o važnosti popisa, te ponudila mogućnost popisa u svojim opštinskim kancelarijama, kako na severu tako i na jugu.
Šta kažu brojke sa biračkih spiskova i izbora?Ivan Nikolić iz nevladine organizacije Komunikacija za razvoj društva sa sedištem u Gračanici u izjavi za RSE napominje da poslednji popis stanovništva za srpsku zajednicu nije relevantan jer ne predstavlja pravo stanje na terenu.
"Možda su relevantniji birački spiskovi koji postoje", kaže on.
I politikolog Ognjen Gogić ukazuje da su poslednji parlamentarni izbori februara ove godine pokazali da Srbi čine većinu u opštini Gračanica jer su srpski politički subjekti imali preko 80 odsto glasova od ukupnog broja birača.
Prema podacima Centralne izborne komisije, na februarskim izborima u opštini Gračanica pravo glasa imalo je oko 20.000 birača, od čega je oko 8.300 izašlih glasalo za neku od srpskih političkih subjekata, dok su albanske partije dobile oko 1.100 glasova.
A na poslednjim lokalnim izborima 2021. godine, Srpska lista je u Gračanici dobila mesto gradonačelnika i 18 odborničkih mesta sa oko 7.000 glasova, dok je Albanska alijansa dobila jedno mesto u Skupštini opštine sa oko 350 glasova.
Da li je ujedinjenje albanskih partija u Gračanici iznenađenje?Ivan Nikolić kaže da je sasvim očekivano da albanska zajednica u Gračanici na lokalnim izborima izađe ujedinjena kako bi dobila više odborničkih mesta u Skupštini opštine.
"Ovo je bio logičan potez jer postoji želja ili cilj da se malo aktivnije uključe u proces donošenja odluka na lokalnom nivou, ovo je jedan od načina. Dakle, vrlo prosto i vrlo praktično, umesto da imaju jednog odbornika, dobiće ih dva ili tri", smatra Nikolić.
S druge strane, za Ognjena Gogića ujedinjenje albanskih partija u Gračanici je veliko iznenađenje, imajući u vidu da su razlike među ovim partijama na centralnom nivou jako velike i "nepremostive".
"Deo ove situacije na centralnom nivou je to što albanske stranke kalkulišu za lokalne izbore, zato su i napravile blokadu Skupštine, ne mogu da se dogovore oko predsednika jer gledaju ka lokalnim izborima. Zato jeste iznenađenje, ali očigledno su svesni da su u Gračanici manjina i da će imati najbolji rezultat ako se ujedine", naveo je Gogić.
Inače, na predstojećim lokalnim izborima Srbi će moći da biraju između nekoliko opcija gotovo u svakoj opštini.
Rok za prijavu političkih subjekata i kandidata istekao je 13. avgusta, a sada sledi njihova verifikacija od strane Centralne izborne komisije.
Kako je iz samih stranaka ranije najavljeno, na lokalne izbore idu Srpska lista, Srpski narodni pokret, Srpska demokratija, Stranka za slobodu, pravdu i opstanak, Novo lice Srbije i Narodna pravda, Kosovski savez, kao i još neke Građanske inicijative.
Srpska lista je do novembra 2022. godine bila na vlasti u svih deset opština sa srpskom većinom na Kosovu, kada je donela odluku o napuštanju institucija na severu zbog preregistracije srpskih tablica na kosovske. Potom je u aprilu 2023. pozvala na bojkot lokalnih izbora, a potom i na bojkot glasanja za smenu albanskih gradonačelnika u aprilu 2024.
Tako su na vlast u Severnoj Mitrovici, Zvečanu, Leposaviću i Zubinom Potoku ostalido kraja mandata albanski gradonačelnici.