Սյունիքով անցնելիք ճանապարհի հետ կապված Ադրբեջան-Ռուսաստան-Թուրքիան ունեն շահերի համընկնում՝ մի փոքր տարբերությամբ. Տաթևիկ Հայրապետյան

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է պատմական գիտությունների թեկնածու, ադրբեջանագետ Տաթևիկ Հայրապետյանը 

– Տիկի՛ն Հայրապետյան, Թուրքիայի նախագահն ասել է, որ տարածաշրջանում մշտական խաղաղություն հաստատելու բացառիկ հնարավորություն է ստեղծվել, ու հույս է հայտնում, որ դրսի ուժերին չի հաջողվի սաբոտաժի ենթարկել գործընթացը, ու «շուտով բարի լուրեր կլսենք»։ Ադրբեջանական կողմը նման հայտարարություն անելու հիմքեր տվե՞լ է Էրդողանին, ու դրսի ուժեր ասելով Էրդողանն ո՞ւմ նկատի ունի։

– Իրականում, եթե այդ ամբողջը դիտենք վերջին զարգացումների շրջանակներում, մասնավորապես, այն համատեքստում, որ վերջերս հանդիպումներ տեղի ունեցան Ստամբուլում՝ «3+3» ձևաչափի շրջանակներում, որն իրականում «3+2» է, դրանից հետո հանդիպումներ տեղի ունեցան Կազանում՝ ԲՐԻԿՍ-ի շրջանակներում, ապա պետք է հստակ հասկանալ, որ թուրքական կողմն ակնարկում է, որ այս ձևաչափերում պետք է պայմանավորվածություններ ձեռք բերվեն, ու հենց այդ ձևաչափերն է խրախուսում։ 

Դրսի ուժեր ասելով՝ հասկացվում է, օրինակ՝ ԱՄՆ-ը, Արևմուտքը ու այլ գործընկերներ, որոնք պարբերաբար Ադրբեջանին հիշեցնում կամ կոչ են անում համաձայնագրի ստորագրմանը հասնել, նույնիսկ մինչև տարեվերջ ժամկետներ են նշում։ Եթե Էրդողանի այդ հայտարարությունը դիտարկենք Ադրբեջանի պետական հեռուստաընկերության, պետական մամուլի հրապարակումների համատեքստում, ապա ակնհայտ է, որ Ադրբեջանը նպատակ ունի ցույց տալ, որ արևմտյան միջնորդությունն անարժեք է, Ադրբեջանը շարունակում է հետևողականորեն դեմոնիզացնել Արևմուտքին տարածաշրջանում, ինչը համապատասխանում է Ռուսաստանի ծրագրերին։ 

Ուշագրավ է, որ երբ ԱՄՆ նախագահը նամակ էր հղում և՛ Ալիևին, և՛ Փաշինյանին՝ համաձայնագրի ստորագրման կոչով, դրանից անմիջապես հետո՝ Կազանում հանդիպումներից հետո, Ալիևը, առանց ներպետական գործընթացներ անցնելու, ստորագրում է սահմանազատման հանձնաժողովների գործունեության կանոնակարգը։ 

Որպես այդպիսին՝ այն ընդամենը ժեստ էր, որը պրակտիկ քաղաքականության մեջ նշանակություն չունի, որովհետև ես շատ ուրախությամբ կսխալվեի, բայց վստահ եմ, որ Ադրբեջանը խաղաղ ճանապարհով դուրս չի գալու զբաղեցրած բարձունքներից: Այդ մասին Ալիևն այս տարվա հունվարին բացահայտ հայտարարել է, ավելին՝ դրանք բարձունքներ են, որոնք օգնում են վերահսկելու Հայաստանի կարևոր միջպետական ճանապարհները։ Ուղղակի այդ ժեստով ադրբեջանական կողմը ցանկացավ ցույց տալ, որ իր համար ձեռնտու և հարմար է Ռուսաստանի միջնորդությունը, և հենց այդ կոնտեքստում էլ շարունակվելու են քննարկումները։ 

Ադրբեջանի նախագահը հաստատել է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանազատման հանձնաժողովների համատեղ գործունեության կանոնակարգը

– Կարո՞ղ ենք ասել, որ այս հարցում Ադրբեջան-Ռուսաստան սերտ համագործակցություն կա։

– Ես կարծում եմ՝ Ադրբեջան-Ռուսաստան-Թուրքիա հստակ սերտ համագործակցություն կա, դա ակնհայտ է, ու նաև ակնհայտ է, թե ինչ հարցի շուրջ իրենք կցանկանային փոխզիջման գալ: Խոսքը Սյունիքով անցնելիք ճանապարհի հետ է կապված, որտեղ իրենք ունեն ակնհայտ շահերի համընկնում՝ մի փոքր տարբերությամբ։ Ու հենց այդ ձևաչափերում էլ փորձում են այդ հարցերը լուծել, եթե ուշադրություն դարձնեք ԲՐԻԿՍ-ի գագաթնաժողովին թե՛ Ալիևի, թե՛ Պուտինի ելույթին, շեշտը դրվել էր հենց կոմունիկացիաների և հաղորդակցության ուղիների վրա։ Ակնհայտ է, որ նրանք բաց տեքստով շարունակում են պնդել նոյեմբերի 9-ի հայտարարության 9-րդ կետը, ու դրա համար էլ հայկական կողմին ներգրավում են այդ ձևաչափերով քննարկումների մեջ։

– Այսինքն՝ ստացվում է, որ Ալիևի վավերացրած կանոնակարգն ապօրինի՞ է։

– Այդ փաստաթուղթը չի անցել Սահմանադրական դատարանով, չի քննարկվել խորհրդարանում, բացառապես նախագահի ստորագրությունն է, ճիշտ է, Ադրբեջանում նախագահական կառավարման համակարգ է, բայց հաստատման կարգի ստորագրման ակտը ոչինչ չի փոխում, որովհետև հանձնաժողովներն արդեն ձևավորվել էին, գործընթացը գնում էր: Ադրբեջանին շատ հարմար է ստեղծել այդ պատրանքն ու դրա միջոցով հասնել միակողմանի զիջումների, վերջին 4-5 տարիներին ամեն ինչ դրա շուրջ է կառուցվում։ 

– Տիկի՛ն Հայրապետյան, իսկ Ադրբեջանը նպատակ ունի՞ շարունակել այդ սահմանազատման և սահմանագծման աշխատանքները։ 

– Կարծում եմ, Ադրբեջանը դա շարունակելու է իրեն նպատակահարմար հատվածներում, ես չեմ կարծում, թե Ադրբեջանը կհամաձայնի Սյունիքի, Գեղարքունիքի հատվածներում դա անել, որտեղ ռազմավարական բարձունքներ է զբաղեցրել։

– Իսկ Ռուսաստանը, որի միջնորդությունն է այս պահին, փաստորեն, Ադրբեջանն ընդունում է, կո՞ղմ է այդ խաղաղության պայմանագրի ստորագրմանը, թե՞ նրան միայն կոմունիկացիաների բացումն է պետք։

– Ռուսական կողմին հարմար է գործընթացը թողնել այդ տիրույթում, նրանք որևէ պայմանագրի հարցում չունեն առանձնակի շահագրգռվածություն, նրանք ունեն իրենց շահերը, որոնք առաջնահերթ վերաբերում են տրանսպորտային հաղորդակցությանը: Այդ դիտանկյունից էլ հենց Ադրբեջանը կարևոր է իրենց համար, ոչ միայն Սյունիքով անցնող հնարավոր ճանապարհը, այլ նաև Հյուսիս-հարավը, այսինքն՝ Հնդկաստանից-Ռուսաստան այդ կապն ապահովելը, ու այդ ուղղությամբ էլ նրանք շարժվում են։ 

Քրիստինե Աղաբեկյան

MediaLab.am

The post Սյունիքով անցնելիք ճանապարհի հետ կապված Ադրբեջան-Ռուսաստան-Թուրքիան ունեն շահերի համընկնում՝ մի փոքր տարբերությամբ. Տաթևիկ Հայրապետյան first appeared on MediaLab Newsroom-Laboratory.