10’LARIN İZLERİYLE TÜRKİYE (69)

...dünden devam

Gece Bekçileri:

Aslında onlar mahallerin ‘Bekçi Babalarıydılar’…

Bundan 60 yıl öncesinin İstanbul sokakları ve diğer büyük illerin sokakları, gün batımından sonra onlara emanetti. Ellerinde taşıdıkları düdüğü her üflediklerinde; bizler evlerimizde biraz daha rahatlar, gecenin karanlığı, ıssızlığı ve her tür tehlikesi onların varlığı ile adeta yok olurdu.

Emniyet teşkilatına bağlı olarak çalışan bu güzel insanlar, 1980’lerden sonra sokaklarımızda görünmez oldular. Çünkü onlar sabit karakolların kadrolarına verildiler. 90’lı yıllardan itibaren de emniyet teşkilatının kadrosundan çıkarıldılar…

Hallaçlar:

O yıllarda sırtlarında taşıdıkları yay şeklindeki kalın bir dal parçasının iki ucuna gerilmiş teli olan, ellerinde taşıdıkları labut gibi bir tahta parçası ile İstanbul’da mahalleler aralarında dolaşan, çoğu Karadeniz yöresinden gelen ‘Hallaç’ ustaları vardı.

Bu ustalar çağrıldıkları evin holünde, ya da uygun bir bölümünde, o yay şeklindeki dal parçasını özellikle yaz aylarında evlerdeki yatak ve yorganların içerisinden çıkarılan pamuk ve yün yığınlarına sokarak, labut şeklindeki tahta parçası ile tele devamlı vururlar; pamuk ve yün yığınlarını ayrıştırarak havalandırırlardı.

Daha sonra evin hanımı havalandırılan yün, ya da pamuk yığınlarını, tekrardan yatak ve yorganlara doldurur; bunlar yeni alınmış gibi kabarık, havaleli yeni bir görünüm kazanırdı…

Gazoz Kapakları:

60’lı yıllarda çocukların en sevdiği oyuncaklardan birisi de yuvarlak metal kenarları tırtıllı gazoz kapaklarıydı. O yıllarda özellikle bakkallar ve çay bahçelerinin önü, yazlık sinema bahçeleri, çocuklar için ganimet denecek ölçüde çok atık gazoz kapağının olduğu noktalardı. Bu kapaklar, çocuklar arasında oynanan yutma-yutulma olarak adlandırılan değiş-tokuş oyunlarında kullanılırdı. O dönemde en az bulunan kapak, değeri en yüksek olandı. Ankara, Olimpos, Yedigün, Çırçır, Çamlıca gazozları o dönemin efsanevi tatlarıydı…

Ağlayan Çocuk:

O dönemde pek çok mekânda, evlerimizin misafir odalarında, Otobüslerin, kamyonların arka, ya da varsa yan arka camlarında; ressamı belli olmayan 4-5 yaşlarında, mavi gözlü, gözlerinden yaşlar süzülen, kumral, kocakafalı, toramanca, boynuna kırmızı bir kaşkol bağlamış ve palto giymiş bir erkek çocuğu resmi vardı!

Görenlerde bir acıma duygusu uyandıran bu portreyi; uzun yol şoförleri, evlatlarına olan özlemi biraz olsun dindirmek için astıkları düşünülmekle birlikte; pek çok yaşam mekânına böylesi bir fotoğrafın neden asıldığı konusu, hala bir muamma olarak ortada kalmıştır!

Teneke Çöp Kutuları:

60’lı yıllarda, evlerdeki çöpler, atıklar günümüzde olduğu gibi siyah çöp poşetlerine konularak, çöp konteynerlerine atılmazdı.

Çünkü ne böyle bir uygulama, ne de bu tür malzemeler vardı. Bunun yerine mutfaklarda lavabo altlarında duran, bakkallardan temin edilen dikdörtgen peynir, ya da zeytin tenekeleri kullanılırdı.

Bu çöp kutularının iki yanında açılmış deliklere geçirilmiş kalınca bir tel bulunur, çöp kamyonunun geçeceği saat yaklaşınca, bu kovalar; evin önüne indirilerek, kapıların önüne dizilen diğer çöp kutularının yanına konurdu.

Çok iyi hatırlıyorum, özellikle yaz aylarında karpuz, kavun kabuklarının atılması nedeniyle dipleri pas tutan bu tenekeler; tam çöp atılırken lehim yerlerinden açılarak bütün çöpler yere saçılırdı. Hem gayrı sıhhi ve hem de hiç hoş olmayan iğrenç manzaralar oluşurdu!

Kurnalar:

Eskiden evlerin banyolarında bugünkü gibi duşa kabin ya da jakuziler yoktu! Onların yerine banyolarda genellikle yekpare mermerden oyulmuş orta boyda kurnalar bulunurdu. Bu kurnaların oyuk olan hazne kısımları, yaklaşık 10-12 litre su alırdı. Yıkanacak şahıs, kurnanın yanına küçük bir tabureye oturur, musluktan hazneyi sıcak su ile doldurur ve hamam tası (çoğu kalaylı) adı verilen bakır, ya da plastik kaplar yardımıyla, kurnadan aldığı suyu üzerine boca ederek, yıkanma işlemini gerçekleştirirdi.

O dönemin hamamları da çok ünlüydü. Bunlar arasında Kadırga Hamamı, Çemberlitaş Hamamı, Beyoğlu Ağa Hamamı bunların ismen öne çıkanlarıydı…

Devam Edecek...