Кинеските мигранти сè повеќе се вртат кон балканската рута за да стигнат до Европа

Откако прво летаа од Кина до Србија, а потоа патуваа со автобус до соседна Босна и Херцеговина, двајца млади Кинези се обидуваат да влезат во Европската Унија преку Хрватска.

Јонг и Чен патуваа низ таканаречената балканска рута за мигранти, придружувајќи им се на илјадници баратели на азил од Блискиот Исток, Јужна Азија и Африка кои бегаат од војна, сиромаштија и репресија со надеж дека ќе започнат нов живот во ЕУ.

Тие се исто така меѓу растечката група кинески државјани кои сè повеќе се обидуваат да ја искористат можноста за безвизен влез во Србија и Босна за потоа да влезат во ЕУ и да побараат азил во Западна Европа.

РСЕ користи псевдоними за Јонг и Чен, а и двајцата се во раните 20-ти години. Двајцата разговараа со РСЕ во мигрантскиот камп Блажуј надвор од босанскиот главен град Сараево, каде што се сретнале откако патувале одделно од Кина.

Јонг е роден во кинеската покраина Хенан каде што работел како возач за достава на храна. Чен бил готвач во ресторан во покраината Џангсу.

Јонг за РСЕ изјави дека сака да оди во земја од ЕУ, но во моментов му снемуваат пари и не е сигурен како да го направи опасниот премин во Хрватска, која е членка на ЕУ од 2013 година.
„Можеби ќе останам тука и ќе најдам работа, ќе заработам пари“, рече тој. „Можеби ќе барам работа во продавница, би можел да работам како продавач.“

Бегство од надзор, висока невработеност кај младите

Според податоците од Фронтекс, Европската агенција за гранична и крајбрежна стража, 482 кинески државјани биле фатени како нелегално преминуваат по балканската рута во првите девет месеци од 2025 година. Веројатно е дека тој број ќе се зголеми пред крајот на годината, со четири групи со вкупно повеќе од 50 кинески државјани кои биле запрени во последните месеци.

Некои од тие преминувања биле смртоносни. Еден обид резултираше со давење на кинески државјанин кога брод полн со мигранти се преврте откако се обиде да ја премине реката Дунав помеѓу Србија и Хрватска во октомври. Четири други кинески мигранти кои беа на бродот преживеаа.
Повеќе од 1 милион кинески државјани побарале азил во странство помеѓу 2012 и 2024 година, според податоците од Високиот комесаријат на Обединетите нации за бегалци (УНХЦР), делумно поттикнати од растечкиот надзор и цензура откако кинескиот лидер Си Џинпинг дојде на власт во 2012 година и високите стапки на невработеност кај младите и стагнацијата на платите во последните години.

Во овој период се забележува раст на заедниците на кинеската дијаспора на места како Амстердам, Бангкок, Дубаи и Токио. Но, многумина од пониска средна класа, кои немаат средства или квалификации за официјално емигрирање, барале други начини да ја напуштат земјата.

Некои од новиот бран кинески мигранти се стремат да влезат во Соединетите Американски Држави преку мигрантскиот коридор што ги поврзува Јужна и Централна Америка со јужната граница на САД. Мал, но растечки број се стремат кон Европа преку Балканот.

Лаура Харт од меѓународната организација за човекови права „Safeguard Defenders“ изјави за РСЕ дека балканската рута за кинеските државјани е „пробна патека за оние кои сакаат да стигнат до Европа преку нерегуларни миграциски патишта, особено со опасната вмешаност на мрежите за трговија со луѓе“.

Како кинеските мигранти стигнуваат до Балканот?

Јонг и Чен не сакаат да ги детализираат своите животи во Кина од страв дека тие или нивните семејства би можеле да бидат идентификувани од кинеските власти и да се соочат со последици.

И двајцата тврдат дека ги изгубиле пасошите, но рекоа дека не сакаат помош од кинеските амбасади и наместо тоа очекуваат помош од Меѓународната организација за миграција (ИОМ).

Кинеските амбасади во Белград и Сараево не одговорија на прашањата на РСЕ за кинеските граѓани кои ја користат балканската рута.

Додека се обидуваат да преминат од Србија во Хрватска каде што кинеските граѓани можат да останат 30 дена без виза, се обидуваат да влезат во ЕУ и од Босна, која овозможува 90-дневен престој без виза и има многу подолга граница со Хрватска.

Во Хрватска, 454 кинески државјани побарале меѓународен азил во 2024 година, а 377 во првите девет месеци од 2025 година.
„Сите тие пристигнаа од Босна и Херцеговина и Србија, злоупотребувајќи го безвизниот режим во тие земји“, изјави портпарол на хрватското Министерство за внатрешни работи за РСЕ.
Точниот број на кинески државјани што минуваат по балканската рута е непознат. Познат е само бројот на оние што се фатени како нелегално преминуваат. А многу кинески мигранти се свртеле кон мрежи за трговија со луѓе што можат да ги доведат во ЕУ.
Министерството за безбедност на Босна и Херцеговина за РСЕ изјави дека бројот на кинески државјани откриени на нелегални гранични премини драматично се зголемил во последните две години, од само две лица во 2023 година на 151 во 2024 година.
Малку кинески мигранти избираат да аплицираат за азил во Босна и Херцеговина
Министерството за внатрешни работи на Србија не одговори на прашањето на РСЕ за тоа колку кинески државјани биле регистрирани како нелегално ја преминуваат границата во 2025 година, но рече дека добиле барања за азил од осум кинески државјани во 2023 година, тројца во 2024 година и пет до септември 2025 година.
Никола Ковачевиќ од Центарот за истражување и социјален развој (IDEAS), невладина организација со седиште во Белград, вели дека повеќе не е невообичаено да се видат Кинези во земјата, без разлика дали се туристи, работници или мигранти кои сакаат да се преселат подалеку на запад.
„Станува збор само за неколку луѓе, но претходно немаше ниту еден“, изјави Ковачевиќ за РСЕ.
Српската официјална статистика покажува дека на 27 кинески државјани им биле издадени наредби за отстранување од земјата во 2024 година, при што нелегалните преминувања на границата се наведуваат како најчеста причина, што сочинува 72,8 проценти од сите случаи.
Радос Ѓуровиќ од Центарот за заштита и помош на барателите на азил со седиште во Белград изјави за РСЕ дека неговата организација работи со повеќе од 2.500 луѓе годишно, но само неколку од тие случаи вклучуваат кинески државјани.
„Тоа не значи дека овие луѓе не се присутни. Ако шверцот е успешен, тие не треба да нè контактираат“, рече тој.
Менување на мигрантската рута низ Балканот
Балканската рута ја користеа рекорден број мигранти на врвот на бегалската криза во Европа во 2015 година и оттогаш остана една од главните миграциски патеки кон континентот.
И додека прецизните патеки за нелегално преминување на границите се менуваат, рутата, исто така, ги зацврсти повеќекратните шверцерски групи што ги носат мигрантите во ЕУ.
„Забележавме дека криминалните групи пристигнуваат заедно со мигрантите“, изјави за РСЕ Самир Авдибеговиќ од Ваша Права, невладина организација која неодамна потпиша договор со Министерството за безбедност на Босна за обезбедување правна помош на мигрантите.
Еден истакнат случај беше Џанг Јонг, 42-годишен Кинез кој на 15 октомври беше осуден за организирање трговија со жени и нивно принудување на проституција.
Според босанските обвинители, Џанг ги терал кинеските жени во проституција во градовите Мостар, Сараево, Добој и Бања Лука, а самиот ги транспортирал од Србија, каде што пристигнале од Кина.
Балканската мигрантска рута беше спомената и во соопштението на Европол од јануари, во кое беше објавено разбивањето на софистицирана кинеска криминална мрежа која тргувала со жени низ регионот во ЕУ за „сексуална експлоатација“.
За време на рациите во Барселона, Мадрид и Толедо во Шпанија, како и во Загреб, Хрватска, беа уапсени 30 лица, вклучувајќи ги и наводните водачи на криминалната мрежа.
Криминалот по должината на рутата е дел од причината зошто Обединетото Кралство воведе санкции врз група балкански криминални групи во октомври, насочени кон познати фалсификатори на пасоши и финансиска мрежа што снабдува опрема за мали чамци за транспорт на мигранти.
Лондон, исто така, распореди британски гранични службеници на Балканот за прв пат за да ги разбие мрежите што шверцуваат мигранти во Велика Британија. Фронтекс, исто така, распореди повеќе од 100 службеници по должината на границите на Босна и Херцеговина оваа година.
Засилените мерки за гранична безбедност на Балканот доведоа до пад на вкупниот број мигранти.
Фронтекс за РСЕ изјави дека во 2025 година досега е забележан пад од 47 проценти на „нерегуларните гранични преминувања“ во споредба со минатата година. Европскиот комесар за внатрешни работи и миграција, Магнус Брунер, изјави дека вкупниот број на нелегални гранични преминувања се намалил за 90 проценти во последните три години.
И покрај целокупното намалување на мигрантите што патуваат по балканската рута, бројот на кинески државјани се чини дека се зголемува.
„Падот на домашната економија на Кина, намалувањето на социјалната мобилност и речиси невозможноста за барање правна заштита за вообичаени проблеми како што се нелегални заплени на земјиште, неисплатени плати и корумпирани службеници“ ги тераат луѓето да се иселат во странство, рече Харт од „Safeguard Defenders“.