Во „надреалните“ региони на Нагорно-Карабах, две години откако Азербејџан ги презеде

Кога азербејџанскиот претседател Илхам Алиев ја пресече зелената лента и го отвори Меѓународниот аеродром Лачин во мај 2025 година, тоа беше трет, блескав објект од ваков тип отворен од 2021 година во областите што Азербејџан ги врати од Ерменците.

Сите три аеродроми се наоѓаат на помалку од 100 км еден од друг и се речиси неискористени, во услови на масивни градежни напори во и околу Нагорно-Карабах.

Речиси целото население од над 100.000 Ерменци ги напушти териториите за време на серијата воени офанзиви што ги започна Баку, што кулминираше со целосно преземање на Нагорно-Карабах од страна на Азербејџан во септември 2023 година.

Нагорно-Карабах историски бил населен главно со Ерменци, но по распадот на Советскиот Сојуз, бил признаен како дел од Азербејџан.

Баку промовира „големо враќање“ на Азербејџанците кои избегале за време на Првата војна во Нагорно-Карабах, која избувнала кон крајот на 1980-тите.

Неколку неодамна објавени фотографии од нови објекти отворени во и околу Нагорно-Карабах, објавени од кабинетот на Алиев, покажуваат мали групи луѓе собрани на церемонии.

Сепак, снимките од воздух се впечатливи делумно поради осаменоста на пејзажите што ги прикажуваат.

Азербејџанскиот економист Тогрул Валиев изјави за Радио Слободна Европа (РСЕ) дека Баку тврди дека помеѓу 30.000 и 40.000 Азербејџанци се вратиле во тие региони, но дека „поради строгите ограничувања за патување, тешко е да се дојдат конкретни податоци“.

Италијанскиот новинар Матео Цивилини е еден од ретките западни новинари кои имале пристап до овие територии.

Тој известувал од Нагорно-Карабах по официјалната посета во април 2024 година пред самитот за климатски промени КОП 29 (COP 29).

Цивилини за РСЕ изјави дека новинарите поминале низ неколку безбедносни контролни пунктови како дел од нивната обиколка, каде што нивните документи биле „темелно проверени“ пред да влезат во регионот.

Внатре, вели тој, во областа имало „надреална, донекаде дистописка атмосфера“, која потсетувала на огромно градилиште. „Беше неверојатно колку малку луѓе всушност живееле таму“.

„Видов само неколку други автомобили на патот“, рече Цивилини, додавајќи дека „постоеше јаснo несовпаѓање помеѓу обемот на она што се градеше и реалните локални потреби“.

На повратниците од Азербејџан кои избегале за време на Првата војна во Нагорно-Карабах им било понудено бесплатно сместување од државата, под услов трајно да се преселат на повторно освоените територии.

Сепак, многумина го наведоа недостигот на работни места во регионот како главна пречка за враќање.

„Не би размислувал за враќање бидејќи имам работа тука во Баку“, рече поранешниот жител на регионот Лачин.

Други раселени Азербејџанци од селата велат дека нивните родни места сега се непрепознатливи поради градежниот бум сличен на оној во Дубаи.

Една поранешна жителка на селото Хоџали, која избегала во 1990-тите, за азербејџанскиот сервис на Радио Слободна Европа изјавила дека властите градат згради кои се „убави, но не ни дозволуваат да чуваме ниту една кокошка“.

„Не живеевме во Москва, живеевме во селото“, истакнала таа.

Вкупните трошоци за реконструкција и населување во и околу Нагорно-Карабах се проценуваат на околу 19,5 милијарди долари.

Економистот Валиев вели дека овој огромен градежен бум е делумно начин за „прераспределба на ресурсите“ од петродоларите што се влеваат во државната каса.

„Порано, тие инвестираа во Баку“, рече тој, „а сега во Карабах“.