چرا کتابخوانی برای کودکان کار اهمیت دارد؟
محمدمهدی سیدناصری (مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان) در یادداشتی درباره اهمیت کتابخوانی برای کودکان کار نوشت: دسترسی به کتاب و ترویج مطالعه، نه‌تنها ابزارهایی برای آموزش بلکه راهی برای تغییر زندگی کودکان کار است.
دسترسی کودکان کار نسل جدید به کتاب و منابع آموزشی از حقوق بنیادین و اساسی آن‌ها محسوب می‌شود. با این حال، در بسیاری از نقاط جهان، کودکان به ویژه در جوامع فقیر یا مناطق محروم، از این حق محروم هستند. کتاب و منابع آموزشی ابزارهای کلیدی جهت یادگیری و توسعه فکری کودکان کار هستند. این منابع به آن‌ها کمک می‌کنند تا دنیای اطراف خود را بشناسند، مهارت‌های تحلیلی و انتقادی خود را پرورش دهند و خلاقیت و تصور خود را گسترش دهند. کودکان کار، به‌عنوان گروهی آسیب‌پذیر، اغلب از حقوق ابتدایی خود همچون آموزش و مطالعه محروم‌اند. دسترسی به کتاب می‌تواند نقشی حیاتی در تغییر مسیر زندگی آنان ایفا نماید. کتاب، ابزاری قدرتمند جهت انتقال دانش، افزایش خلاقیت، و توسعه‌ی مهارت‌های زندگی است. برای کودکان کار، که اغلب در محیط‌های پر از چالش رشد می‌کنند، دسترسی به کتاب می‌تواند پلی برای خروج از چرخه‌ی فقر و بی‌سوادی باشد. باوجود اهمیت این مسئله، آمارها نشان می‌دهد که درصد قابل‌توجهی از کودکان کار در سراسر جهان از چنین منابعی محروم هستند. مروری بر وضعیت کودکان کار و کتابخوانی بر اساس تحقیقات انجام‌شده در سال ۲۰۲۳، تنها ۲۸ درصد از کودکان و نوجوانان به‌صورت روزانه مطالعه می‌کنند و این رقم در میان کودکان متعلق به خانواده‌های کم‌درآمد حتی کمتر است. عوامل متعددی، از جمله‌عدم دسترسی به کتابخانه‌ها و نبود حمایت والدین، در این کاهش نقش دارند، علاوه بر این، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که برنامه‌هایی مانند «کتابخانه تخیلی دالی پارتون» که کتاب‌هایی رایگان به کودکان ارسال می‌کنند، می‌توانند تأثیر چشمگیری بر مهارت‌های سوادآموزی داشته باشند.
این حق بسیار اساسی در کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد (مصوب ۱۹۸۹میلادی) این‌گونه بیان شده است: در ماده‌ی (۲۸) به حق کودکان جهت تحصیل و دسترسی به اطلاعات اشاره دارد و تأکید می‌کند که دولت‌ها می‌بایست اقداماتی را برای دسترسی به آموزش با کیفیت انجام دهند. همچنین در اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر (مصوب ۱۹۴۸میلادی) و در ماده‌ی (۲۶) این اعلامیه به حق هر فرد برای آموزش و یادگیری اشاره دارد که شامل حق کودکان نیز می‌شود. در همین راستا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در ماده‌ی (۳۰) قانون اساسی به حق آموزش و پرورش جهت کلیه‌ی افراد اشاره دارد و تأکید می‌کند که دولت موظف است امکانات لازم برای آموزش و پرورش را فراهم نماید. در نمونه‌ای دیگر قانون حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان در ایران به حقوق کودکان در زمینه‌های مختلف از جمله حق دسترسی به اطلاعات و کتاب اشاره دارد و سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌ی آموزش و پرورش به تقویت زیر ساخت‌های آموزشی و فراهم‌سازی دسترسی برابر به منابع آموزشی برای کلیه‌ی کودکان تأکید دارند.