Οικονομία και επικοινωνία: Πραγματικότητα και αντίληψη

Αν η πραγματικότητα διαφέρει από την αντίληψη που έχουμε για αυτή, έλεγαν παλιά, τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα. Αυτό ισχύει για πολλές πλευρές της πολιτικής ζωής καθώς μεταξύ πραγματικότητας και αντίληψης μεσολαβεί η πολιτική επικοινωνία, υπερτονίζοντας κάποιες πλευρές της πραγματικότητας και αποκρύπτοντας κάποιες άλλες, προκειμένου να εξυπηρετήσει πολιτικές σκοπιμότητες. Η αντίληψη που καλλιεργείται για την ελληνική οικονομία από την παρούσα κυβέρνηση είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Αρκεί μια σύγκριση του όχι και τόσο μακρινού 2018 με το 2024 αναφέροντας τρία βασικά μακροοικονομικά μεγέθη που δίνουν τη γενική εικόνα. Το 2018, όταν η ελληνική οικονομία δεν είχε βγει καλά καλά από το μνημόνιο, ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ ήταν 2,1%, το πρωτογενές πλεόνασμα 4,3% του ΑΕΠ και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είχε έλλειμμα 3% του ΑΕΠ. Οι τότε αντιπολιτευτικές φωνές μιλούσαν για στασιμότητα, υπερπλεονάσματα και χαμηλή ανταγωνιστικότητα. Επτά χρόνια μετά, το 2024, η ελληνική οικονομία έχει τον ίδιο ακριβώς ρυθμό μεγέθυνσης (2,1%), υψηλότερο πρωτογενές πλεόνασμα (4,8% του ΑΕΠ) και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών τρέχει με έλλειμμα πάνω από 7% του ΑΕΠ. Οι ίδιες πρώην αντιπολιτευτικές φωνές, που είναι πλέον φιλοκυβερνητικές, μιλούν για απογείωση, δημοσιονομική σταθερότητα και εξωστρέφεια.

Καμία επικοινωνιακή στρατηγική δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς το ανάλογο αφήγημα ή, καλύτερα, τον μύθο που τη συνοδεύει. Στην περίπτωσή μας ο μύθος είναι πως η παρούσα κυβέρνηση επιδεικνύει υπερβάλλοντα μεταρρυθμιστικό ζήλο που αλλάζει την Ελλάδα, θεραπεύει τις διαχρονικές παθογένειες κι απελευθερώνει τις δημιουργικές και παραγωγικές δυνάμεις που φέρνουν την οικονομική ανάπτυξη. Αν, ωστόσο, αναρωτηθεί κανείς ποιες είναι αυτές οι μεταρρυθμίσεις, μάλλον θα απογοητευτεί. Δύσκολα μπορεί να βρει έστω και μια βαθιά και ουσιαστική μεταρρύθμιση – από εκείνες που αλλάζουν προς το καλύτερο τους όρους του οικονομικού παιχνιδιού – που να υλοποίησε στη θητεία της η παρούσα κυβέρνηση. Η μόνη χρήσιμη μεταρρύθμιση που μπορεί να πιστωθεί είναι η ψηφιοποίηση των συναλλαγών του πολίτη με το κράτος που, παρότι διευκολύνει τη ζωή όλων μας, ελάχιστα συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη. Εκτός, βέβαια, αν θεωρήσει κανείς αναπτυξιακές μεταρρυθμίσεις τη 13ωρη ημέρα εργασίας ή τα ιδιωτικά πανεπιστήμια.

Το συμπέρασμα είναι πως ελάχιστη σημασία έχουν η πραγματικότητα και τα στοιχεία. Μια κυβέρνηση που απολαμβάνει την υποστήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας των μέσων ενημέρωσης και έχει στη διάθεσή της στρατιές από οικονομολόγους – περισσότερο ή λιγότερο έγκριτους, μικρή σημασία έχει – μπορεί να καλλιεργεί μια μαγική εικόνα επιτυχίας σε ένα ευκολόπιστο ακροατήριο. Οσο όμως κι αν αλληλοσυγχαίρονται μεταξύ τους τα κυβερνητικά στελέχη, όσο κι αν απολαμβάνουν τα χειροκροτήματα του φιλοθεάμονος κοινού, αυτό δεν αρκεί για να λυθούν τα πραγματικά προβλήματα, ούτε για να προστατευτεί η ελληνική οικονομία από τα σύννεφα αβεβαιότητας που συγκεντρώνονται στον ορίζοντα. Όσο «θωρακισμένη» ήταν η ελληνική οικονομία το 2008 άλλο τόσο ασφαλής είναι σήμερα.

Ο Φραγκίσκος Κουτεντάκης είναι επίκουρος καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κρήτης.