Γούστα

Ο Οτο Μίλερ (1874-1930) ήταν ένας γερμανός ζωγράφος που πέρασε για λίγο από το εξπρεσιονιστικό κίνημα, αλλά προτίμησε να κρατήσει την ανεξαρτησία του, όπως και την πίστη του στις τσιγγάνικες ρίζες του. Ενας από τους πιο γνωστούς του πίνακες είναι τα «Δύο ημίγυμνα κορίτσια» (1919), που αγόρασε ένας εβραίος δικηγόρος του Μπρεσλάου, για να τον κατάσχουν στη συνέχεια οι Ναζί και να τον περιλάβουν σε μια έκθεση που έστησαν το 1937 στο Μόναχο για την «εκφυλισμένη τέχνη». Την έκθεση (που φιλοξενούσε έργα του Βαν Γκογκ, του Πικάσο, του Καντίνσκι, του Μοντριάν, του Σαγκάλ κ.ά.) επισκέφθηκαν πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι, οι περισσότεροι από τους οποίους μάλλον θαύμασαν τους πίνακες, παρά πείστηκαν από τη ναζιστική προπαγάνδα. Δεν είχαν και πολύ μυαλό οι Ναζί.

Ο Λουζ ήταν σκιτσογράφος του Charlie Hebdo και γλίτωσε από το μακελειό εκείνου του Ιανουαρίου του 2015 επειδή άργησε να πάει στη δουλειά. Εκτοτε αφοσιώθηκε στα κόμικς: Το τελευταίο του άλμπουμ, εμπνευσμένο από τον πίνακα του Μίλερ, τιμήθηκε προχθές με το πρώτο βραβείο του διεθνούς Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ. «Ηθελα να διηγηθώ την ιστορία ενός πίνακα που έζησε τραγικές ιστορίες, και κυρίως την άνοδο της Ακροδεξιάς», είπε. «Ηθελα να κάνω ένα βιβλιαράκι για την Ιστορία και κατέληξα να κάνω ένα βιβλιαράκι για την επικαιρότητα».

Το εύρημα του 52χρονου Λουζ είναι ότι τοποθετεί τον αναγνώστη μέσα στον πίνακα του Μίλερ, ώστε να μπορεί να παρακολουθεί, σιωπηλός και απαρατήρητος, τα πάθη που εκδηλώνονται γύρω του. Από μπροστά του περνούν χέρια, πόδια, μισά σώματα ή πρόσωπα που πλησιάζουν για να δουν το έργο. Τα χαρακτηριστικά τους τα πρώτα χρόνια είναι προστατευτικά, αλλά σιγά – σιγά βλέπεις να διαγράφεται το μίσος. Οι άνθρωποι αλλάζουν, και μαζί τους αλλάζουν κι οι καλλιτέχνες για να μη χάσουν τη δουλειά τους. «Τα γούστα μου είναι όπως της Γερμανίας, αλλάζουν προς το καλύτερο», λέει κάπου ο Γκέμπελς. «Το γούστο μου ονομάζεται Χίτλερ», του απαντά μερικές σελίδες αργότερα ο Γκέρινγκ.

Τι εννοεί ο Λουζ όταν λέει ότι έκανε ένα βιβλιαράκι για την επικαιρότητα; Τι θα έβλεπε ο αναγνώστης αν κρυβόταν μέσα στον πίνακα του Μίλερ έναν αιώνα αργότερα; Στην αρχή, τα πρόσωπα που θα περνούσαν μπροστά του θα ήταν ακόμη αισιόδοξα, τα τείχη είχαν πέσει, οι ολοκληρωτισμοί ανήκαν στο παρελθόν, το μέλλον ανήκε στην ισότητα, στην προστασία του περιβάλλοντος, στην τέχνη. Με τα χρόνια, όμως, η αισιοδοξία θα έδινε τη θέση της στον φόβο, και ο φόβος στον φανατισμό.

Ξέρετε τι έχουν βάλει τελευταία στο στόχαστρό τους οι ακροδεξιοί του AfD; Τη σχολή Bauhaus! Με τον μοντερνισμό τα βάζει και ο Τραμπ, ώστε μέσω αυτού να καταγγείλει τις «παγκοσμιοποιημένες ελίτ». Και το κακό είναι ότι οι σημερινοί ακροδεξιοί έχουν λίγο περισσότερο μυαλό από τους Ναζί.