Μισό αιώνα μετά

«Οπωσδήποτε η ανανέωση και η δημοκρατική οργάνωση των κομμάτων παραμένουν ανεκπλήρωτα ακόμα αιτήματα στην Ελλάδα. Αιτήματα, όμως, που δεν μπορούν να αγνοηθούν, αν πρόκειται να υπάρξει πραγματικά δημοκρατική πολιτική ζωή στη Χώρα μας».

Η άποψη αυτή δεν δημοσιεύτηκε πρόσφατα με αφορμή τις εξελίξεις στο ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά πριν από μισό ακριβώς αιώνα, στο τεύχος 3 της Β’ περιόδου του «Αντί» (5/10/1974): έτσι, σε άψογο πολυτονικό και με τη Χώρα με Χ κεφαλαίο, τελείωνε «ο αντίλογος», μια στήλη που δημοσίευε συχνά το περιοδικό αμέσως μετά το κύριο άρθρο. Στο εξώφυλλο του συγκεκριμένου τεύχους, ο σκιτσογράφος Christos παρουσίαζε τις τότε πολιτικές δυνάμεις, απεικονίζοντας μεταξύ άλλων το ΠΑΣΟΚ με το καπέλο του Ναπολέοντα και τα κόμματα της Ενωμένης Αριστεράς – φυσικά – να πλακώνονται.

Η λέξη «ακόμα» πρέπει να είναι τελικά η πιο διαχρονική λέξη του ελληνικού αλφαβήτου. Ακόμα παίρνουν φακελάκια ορισμένοι μεγαλογιατροί στα νοσοκομεία. Ακόμα κάνουν οι μαθητές προσευχή το πρωί στα δημόσια σχολεία. Ακόμα καπνίζουν απίστευτα πολλοί Ελληνες όπου σταθούν κι όπου βρεθούν. Ακόμα δεν έχουν ανανεωθεί και οργανωθεί δημοκρατικά τα κόμματα, κάτι που αποτελεί ακόμα προϋπόθεση για να υπάρξει πραγματικά δημοκρατική πολιτική ζωή στη χώρα μας.

Δεν ισοπεδώνουμε. Οι εκλογές στο ΠΑΣΟΚ προκάλεσαν συζητήσεις, ανέδειξαν διαφορετικές προσεγγίσεις κι έστειλαν αρκετό κόσμο στις κάλπες, έστω κι αν η αύξηση της συμμετοχής την περασμένη Κυριακή δεν ήταν αυτή που αναμενόταν. Οι μισοί ψηφοφόροι όμως, που κατά σύμπτωση είναι εκείνοι που ήθελαν περισσότερο την ανανέωση, εγκλωβίστηκαν από το αποτέλεσμα. Ο πιθανότερος νικητής της ερχόμενης Κυριακής είναι εκείνος που έχει αμφισβητηθεί ακριβώς επειδή αδυνατεί να φέρει στο κόμμα φρέσκο αέρα, φρέσκια γλώσσα, φρέσκες ιδέες.

Οσο για την έλλειψη δημοκρατικής οργάνωσης, δεν υπάρχει σήμερα χαρακτηριστικότερο παράδειγμα από τον ΣΥΡΙΖΑ. Εδώ παρατηρείται το παράδοξο ένας αρχηγός που έχει εκλεγεί με μεγάλη πλειοψηφία από τη «βάση» – ό,τι κι αν σημαίνει αυτό – να καθαιρείται από ένα ολιγομελές όργανο (την Πολιτική Γραμματεία) και να κινδυνεύει να παραπεμφθεί για διαγραφή από ένα άλλο όργανο (την Κεντρική Επιτροπή) που θεωρητικά λογοδοτεί επίσης στη βάση. Το επιχείρημα των αντιπάλων του είναι βέβαια ισχυρό: δεν μπορείς να είσαι αρχηγός ενός κόμματος το οποίο κατηγορείς για κεντροαριστερή διαπλοκή. Δεν μπορείς να διεκδικείς την ηγεσία ενός κόμματος στο οποίο στέλνεις εξώδικα. Και πάλι: ποιος θα το αποφασίσει;

Κάποιος θα μπορούσε να αντιτάξει ότι όλα αυτά είναι εσωτερικά προβλήματα των κομμάτων και δεν αφορούν την κοινωνία. Ομως η απουσία μιας ισχυρής και σοβαρής αντιπολίτευσης με σύγχρονο ευρωπαϊκό λόγο επιτρέπει στο κυβερνών κόμμα να λειτουργεί κι εκείνο με τη σειρά του αυταρχικά, αλαζονικά και ενίοτε αντιδημοκρατικά. Κανείς σκιτσογράφος δεν θα απεικόνιζε βέβαια σήμερα τη Νέα Δημοκρατία να παίζει με τη χούντα. Αλλά η αλαζονεία είναι επίσης μια διαχρονική λέξη.