Πού είναι η Ευρώπη;

Παλιότερα, η ερώτηση που ερχόταν και επανερχόταν στο προσκήνιο όταν ξεσπούσε μια μεγάλη κρίση ήταν: πού είναι οι διανοούμενοι; Σήμερα, η ερώτηση που ακούς όλο και συχνότερα από τους ψαγμένους είναι: πού είναι η Ευρώπη; Επιτέλους, γιατί δεν δραστηριοποιούνται οι σημαντικές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για να σταματήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, να μην επεκταθεί ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή, να αντιμετωπιστούν προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή; Οι ακόμη πιο ψαγμένοι το πάνε ένα βήμα παραπέρα: μα γιατί η Ελλάδα δεν εκμεταλλεύεται τη γεωστρατηγική της θέση, την πολιτισμική της κυριαρχία, το ιστορικό της βάρος και το πολιτικό της κύρος για να επηρεάσει τις εξελίξεις προς όφελος των εθνικών της συμφερόντων;

Οι απορίες (εντάξει, με εξαίρεση αυτή για την Ελλάδα) είναι θεμιτές. Ρίχνοντας μια ματιά μόνο στη χθεσινή ειδησεογραφία, βλέπουμε τον Εμανουέλ Μακρόν και τον Ολαφ Σολτς να περιορίζονται μετά τη συνάντησή τους να ζητήσουν για άλλη μια φορά κατάπαυση του πυρός στη Μέση Ανατολή και εφαρμογή των αποφάσεων του ΟΗΕ. Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, οι ηγέτες δεν είναι σε θέση να συμφωνήσουν ούτε σ’αυτό: οι Τσέχοι εμπόδισαν την έκδοση κοινού ανακοινωθέντος σε αυτή την κατεύθυνση επειδή μια τέτοια διατύπωση «θα περιόριζε το δικαίωμα του Ισραήλ να αμυνθεί απέναντι στους τρομοκράτες της Χεζμπολάχ».

Γελάει ο κόσμος με την αδυναμία της Ευρώπης, λένε λοιπόν εκείνοι που έχουν μείνει στον παλιό, καλό κόσμο της μάχης ανάμεσα στο καλό και το κακό, τις δημοκρατίες και τις δικτατορίες, τον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό. Μόνο που τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Ο κόσμος μας είναι πολυπολικός. Εκτός από το στρατόπεδο της συμπερίληψης και το στρατόπεδο της αντίστασης, στα οποία αναφέρεται ο Τόμας Φρίντμαν, υπάρχουν χώρες όπως η Κίνα και η Τουρκία, που πατάνε σε δύο βάρκες. Υπάρχει και ο «Παγκόσμιος Νότος» (Global South), που βλέπει με ικανοποίηση την ισχυροποίηση των αυταρχικών και των λαϊκιστών θεωρώντας ότι παίρνει έτσι εκδίκηση για τα δεινά της αποικιοκρατίας.

Απέναντι σε τέτοιους αντιπάλους, ή έστω ανταγωνιστές, οι δημοκρατίες είναι εξ ορισμού αδύναμες. Η αμερικανική δημοκρατία έχει επιπλέον βεβαρημένο ποινικό μητρώο. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, εκτός των προηγουμένων, έχει και ένα πρόβλημα πολυσυλλεκτικότητας: πώς να συμφωνήσουν, ακόμη και στα στοιχειώδη, ο Σάντσεθ και ο Ορμπαν;

Ο γάλλος πρόεδρος πιστεύει, το επανέλαβε και χθες, ότι η λύση βρίσκεται στη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης. Αυτό θα αποκτήσει ασφαλώς ακόμη πιο επείγοντα χαρακτήρα σε περίπτωση νίκης του Ντόναλντ Τραμπ στις εκλογές του επόμενου μήνα. Για να αποκτήσει όμως πράγματι λόγο η Ευρώπη στα παγκόσμια πράγματα, θα πρέπει να απαλλαγεί από βάρη του παρελθόντος όπως το βέτο. Kαι να χωριστεί σε ζώνες, ώστε ο σκληρός πυρήνας των αποφασισμένων να μην είναι όμηρος των αδιάφορων, των ευρωσκεπτικιστών και όσων αλληθωρίζουν προς τον αυταρχισμό.