Ελληνοτουρκικά: Μεγάλες προσδοκίες με μικρά βήματα

Σε δύο υπουργικά ραντεβού στην Αθήνα εντός Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου και στη συνάντηση κορυφής στην Αγκυρα τον προσεχή Ιανουάριο συμπυκνώνεται πρακτικά το σήμα που έδωσαν ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από τη Νέα Υόρκη για συνέχιση της (προσπάθειας) ελληνοτουρκικής προσέγγισης. Ο οδικός χάρτης εξακολουθεί να ξεδιπλώνεται βήμα βήμα, αφού η ελληνική πλευρά αξιολογεί ξεχωριστά την κάθε συνομιλία στο ανώτατο επίπεδο – και ακόμα περισσότερο τα γεγονότα που ακολουθούν. Εξού και η Αθήνα προετοιμάζεται για τα επόμενα στάδια, ζυγίζοντας προσεκτικά τα ευθέα και τα «κρυφά» μηνύματα του τούρκου προέδρου – τη διπλή γραμμή του, για παράδειγμα με σκληρή ρητορική για την Κύπρο και ήπια για τα ελληνοτουρκικά.

Σε πρώτη φάση, Αθήνα και Αγκυρα συμφώνησαν στην ανάγκη ενίσχυσης της συνεργασίας στο Μεταναστευτικό, με συνάντηση προσεχώς των αρμόδιων υπουργών Νίκου Παναγιωτόπουλου και Αλί Γερλίκαγια, ο οποίος, σημειωτέον, είχε ακυρώσει επίσκεψή του στην Αθήνα προ διμήνου. Οι ανησυχίες της ελληνικής κυβέρνησης για τις ροές, ιδίως σε Νότιο Αιγαίο και Κρήτη, εντείνονται λόγω Μέσης Ανατολής και ειδικότερα της ανάφλεξης στον Λίβανο, καθώς Ελλάδα, Κύπρος και Τουρκία απειλούνται με κατακόρυφη αύξηση της πίεσης. Θα φανεί, συνεπώς, όχι μόνο εάν παραμείνουν σε λειτουργία τα ελληνοτουρκικά, επιχειρησιακά «κόκκινα» τηλέφωνα, αλλά επιπλέον εάν όντως θα πέσει το βάρος στην εξουδετέρωση των δικτύων διακινητών, όσο εκείνα αναπροσαρμόζουν τις μεθόδους τους, όπως αναγνώρισαν από κοινού Μητσοτάκης – Ερντογάν.

Πριν από το τέλος του χρόνου θα έρθει στην Ελλάδα και ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν ώστε με τον Γιώργο Γεραπετρίτη να χτίσουν τη νέα ατζέντα που θα ανοίξει στο επόμενο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας επί τουρκικού εδάφους. Και ενώ η είσοδος των δύο πλευρών του Αιγαίου στα… βαθιά του διαλόγου, δηλαδή στις θαλάσσιες ζώνες, φαντάζει ακόμα μακριά, οι Γεραπετρίτης και Φιντάν θα εκτιμήσουν πότε – με τις προσδοκίες να μεταφέρονται μετά το ορόσημο του Ιανουαρίου – θα μπορέσει να ανοίξει συζήτηση για τη «βαριά» διπλωματία περί ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας. Εξάλλου μπορεί η Αθήνα να κρατά τις αναφορές του Ερντογάν στο «διεθνές δίκαιο», ωστόσο αυτές μένει να διερευνηθούν στη βάση και των εξελίξεων. Η ελληνική πλευρά δεν προσπερνά το ότι ο τούρκος πρόεδρος πρόσθεσε στο διεθνές δίκαιο και άλλες παραμέτρους, όπως την ελευθερία και την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και το θαλάσσιο εμπόριο, ούτε το ότι μίλησε για τον ρόλο – κλειδί της χώρας του που έχει «τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο», ενόσω καταγράφεται έντονη κινητικότητα μεταξύ άλλων στον σχεδιασμό για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου.

Ηταν οι προσδοκίες της Αθήνας να ανανεωθεί η δέσμευση για ήπιο κλίμα και μια «κανονικότητα» στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου αυτές που καλύφθηκαν στο έκτο ραντεβού κορυφής. «Είναι πολύ σημαντικό», είπε ο Μητσοτάκης (CNN), «να έχουμε ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας ώστε όπου διαφωνούμε – και διαφωνούμε σε θέματα όπως η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών –, να το κάνουμε συμφωνώντας, πρώτα απ’ όλα, ότι το θέμα μπορεί να επιλυθεί μόνο με αναφορά στο διεθνές δίκαιο, αλλά και να συνεργαστούμε σε ζητήματα όπως το Μεταναστευτικό». Ως προς την αδιάλλακτη ρητορική του Ερντογάν στο Κυπριακό, η Αθήνα κάνει λόγο για «γνωστές θέσεις», αλλά διατηρεί την αισιοδοξία της ότι οι δύο κοινότητες μπορούν να καθίσουν στο τραπέζι της συζήτησης σε τριμερή με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ. Ο Μητσοτάκης επέμεινε ότι πρέπει να δοθεί ευκαιρία στον διάλογο και έθεσε την ανάγκη επανέναρξης των συζητήσεων στη βάση της Διζωνικής και Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, ενώ σήμερα θα συνομιλήσει με τον Αντόνιο Γκουτέρες. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ είχε ήδη μεμονωμένες συναντήσεις με τον Ερντογάν, τον κύπριο πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη, ενώ εντός Οκτωβρίου θα συζητήσει με τον τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ.

Δεν πάει Ανδραβίδα

Επειτα από αρκετές παλινωδίες και καθυστερήσεις η Τουρκία τελικά ενημέρωσε πως δεν θα συμμετάσχει στη μεγαλύτερη αεροπορική άσκηση του ΝΑΤΟ, τη «Ramstein Flag 2024» στην Ανδραβίδα, καθώς αρνείται να καταθέσει σχέδια πτήσης για τα επτά μαχητικά F-16 και το ένα ιπτάμενο τάνκερ που θα έστελνε. H Τουρκία ποντάριζε στο ότι το ΝΑΤΟ θα πιέσει την Ελλάδα να αποδεχτεί να πετάξουν τα τουρκικά μαχητικά με νατοϊκό καπέλο, αλλά η Αθήνα παρέμεινε σταθερή στις θέσεις της ότι όλα τα αεροσκάφη και οι συμμετέχουσες χώρες θα πρέπει να καταθέσουν σχέδιο πτήσης των αεροσκαφών τους. Η Τουρκία, μη θέλοντας προφανώς να αναγνωρίσει τις ελληνικές θέσεις, έστειλε σχετική ενημέρωση τελικά στο νατοϊκό στρατηγείο πως δεν θα συμμετάσχει.