Η Γεωργία βλέπει να έρχεται η σειρά της

Η Γεωργία φοβάται ότι μετά την Ουκρανία θα έρθει η σειρά της: η ρωσική παρουσία είναι μέρος της ιστορίας της· ένα βάρος που προκαλεί δυσφορία. Αν αυτή τη στιγμή, η γεωργιανή κυβέρνηση δεν έκανε τα χατίρια του Βλαντίμιρ Πούτιν, η ρωσική επίθεση θα ήταν πιθανότερη. Δεν το γράφω για να δικαιολογήσω τη φιλορωσική στάση του Γεωργιανού πρωθυπουργού Ίρακλι Κομπαχίτζε αλλά γιατί είναι απαραίτητο να καταλάβουμε ότι οι Ρώσοι σκέφτονται εντελώς διαφορετικά από τους Αμερικανο-ευρωπαίους κι ότι προετοιμάζονται για ολικό πόλεμο.

Το 2008, ο πρόεδρος Μιχαήλ Σαακασβίλι (ο οποίος στη συνέχεια παραμερίστηκε με ποικίλες κατηγορίες) έκανε λάθος να εμπλακεί σε συγκρούσεις στη Νότια Οσετία και στην Αμπχαζία, περιοχές που έχουν ανακηρύξει την ανεξαρτησία τους από τη Γεωργία και στηρίζονται από τη Ρωσία. Υπενθυμίζω ότι εκείνο τον Αύγουστο γεωργιανές δυνάμεις εισέβαλαν στο Τσχινβάλι (πρώην «Σταλινίρι»!) της Νότιας Οσετίας, «για να αποκαταστήσουν την συνταγματική τάξη»: αν και οι εχθροπραξίες τερματίστηκαν με τη διπλωματική πρωτοβουλία του Νικολά Σαρκοζί, η κατάσταση παρέμεινε εύθραυστη. Λίγο αργότερα, οι Ρώσοι αποπειράθηκαν να δολοφονήσουν τον Μιχαήλ Σαακασβίλι μαζί με τον Πολωνό ομόλογό του, Λεχ Καζίνσκι, και ενθάρρυναν στρατιωτικό πραξικόπημα στην Τιφλίδα. Στη συνέχεια, στις εκλογές του 2013 πρόεδρος εξελέγη ο Γκιόργκι Μαργκβελασβίλι από το «Γεωργιανό Όνειρο», με ποσοστό 62% των ψήφων έναντι 22% του Ντάβιτ Μπακράτζε: όμως, η αποχή (53%) κατέστησε τις εκλογές σχεδόν άκυρες. Οι Γεωργιανοί παρέμειναν διχασμένοι μεταξύ της φιλορωσικής μειοψηφίας και των φιλοδυτικών που επιθυμούν να ενταχθεί η χώρα τους στην ΕΕ. Αλλά, δεν είναι απλό: εκτός του ότι στη Γεωργία δρουν σημαντικοί ρωσικοί πολιτικοί και πολιτιστικοί παράγοντες, η Ρωσία δεν επιτρέπει γεωπολιτικές μετατοπίσεις.

Οι εκλογές του 2018 ήταν η τελευταία άμεση προεδρική ψηφοφορία: στο εξής, οι πρόεδροι θα εκλέγονται από 300μελές εκλεκτορικό σώμα. Ενόψει αυτών των αλλαγών, το 2018 ο πρόεδρος εξελέγη για 6ετή θητεία, στον δεύτερο γύρο, όπου αναμετρήθηκαν η ανεξάρτητη Σαλομέ Ζουραμπισβίλι και ο Γκριγκόλ Βασάτζε από το κεντροδεξιό Ενωμένο Εθνικό Κίνημα· αμφότεροι φιλοευρωπαίοι. Η Ζουραμπισβίλι, η οποία έχει μεγαλώσει στη Γαλλία, απέσπασε σχεδόν το 60% των ψήφων – με τη στήριξη του Γεωργιανού Ονείρου. Αλλά και πάλι, παρά την ευρωπαϊκή ελπίδα, οι Γεωργιανοί έμπλεξαν σ’ ένα τοξικό περιβάλλον με καταγγελίες για διαφθορά στη Δικαιοσύνη, στα ΜΜΕ και στον κρατικό μηχανισμό. Όσο για τον σημερινό πρωθυπουργό Ίρακλι Κομπαχίτζε, φαινόταν φιλοευρωπαίος (αν έχει κάποια σημασία, έχει σπουδάσει στο Ντύσελντορφ) προτού αρχίσει να λέει δεξιά αριστερά ότι η Δύση το παρατραβάει κι ότι ο Ζελένσκι προσπαθεί να τον παγιδέψει σε πολεμικά αδιέξοδα. Ως εκ τούτου, πολλοί Γεωργιανοί αρνούνται τη βοήθεια στην Ουκρανία και την ευρωπαϊκή προοπτική επειδή φοβούνται τους Ρώσους. Λογικό.

Ο Πούτιν επηρεάζει τον Κομπαχίτζε και το Γεωργιανό Όνειρο, ένα κόμμα που ίδρυσε ο φιλορώσος ολιγάρχης και πρώην πρωθυπουργός Μπίτζινα Ιβανσβίλι. Πέρυσι, υπό την πίεση των Ρώσων, ο Κομπαχίτζε πέρασε το περιβόητο νομοσχέδιο εναντίον της «ξένης επιρροής», σύμφωνα με το οποίο οι ΜΚΟ και οι ενώσεις πολιτών θεωρούνται ξένοι πράκτορες όταν το 20% της χρηματοδότησής τους προέρχεται από πηγή του εξωτερικού. Στη Ρωσία, αυτό το σύστημα εξάλειψε τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών χωρίς διαμαρτυρίες. Στη Γεωργία όμως, προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις και στρέφοντας την κοινή γνώμη υπέρ της ευρωπαϊκής προοπτικής: σύμφωνα με δημοσκοπήσεις του περασμένου Μαρτίου, το 80% των ερωτηθέντων των Γεωργιανών τάσσεται υπέρ της ένταξης στην ΕΕ.

Αλλά, ας μην ενθουσιαζόμαστε. Αν και η Γεωργία είναι «συμπαθητική» ως θύμα της Ρωσίας έχει μακρύ δρόμο να διανύσει: απαιτούνται εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις και δημοκρατικοί θεσμοί· η οικοδόμηση κράτους και πολιτεύματος νεωτερικού τύπου. Επίσης, απαιτούνται διπλωματικές πιέσεις εκ μέρους της ΕΕ στον Κομπαχίτζε, ο οποίος, αν και δεν προβλέπεται να παραμείνει στη θέση του πρωθυπουργού μετά τις εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τον Οκτώβριο, καλείται να αποκρούσει την αντιευρωπαϊκή προπαγάνδα και τη ρωσική ανάμειξη στα εσωτερικά της Γεωργίας. Στην πραγματικότητα, πρέπει να απομακρύνει άτομα και ομάδες ακόμα και μέσα στο ίδιο του το κόμμα, καθώς και όλους τους Ρώσους από τον κρατικό μηχανισμό: στη Γεωργία ζουν 500.000 Ρώσοι· κανείς δεν ξέρει τι σκέφτονται και τι σκαρώνουν – η καχυποψία και το αντιρωσικό αίσθημα είναι αναπόφευκτα.

Με αφορμή τις διαδηλώσεις των Γεωργιανών, το ουκρανικό σενάριο μπορεί να επαναληφθεί: με αφορμή τις διαδηλώσεις του Μαϊντάν, η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία. Εκείνες οι φιλοευρωπαϊκές διαδηλώσεις των Ουκρανών, που κατεστάλησαν ως απόπειρα ανατροπής του καθεστώτος, είχαν ξεσπάσει μετά από την άρνηση του φιλορώσου Ουκρανού προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς να υπογράψει συνθήκη σύνδεσης με την ΕΕ. Δέκα χρόνια αργότερα, παρόμοιας γεωπολιτικής φύσεως είναι το γεωργιανό διακύβευμα ως μέρος της πολιτικής των ΗΠΑ και της ΕΕ στην Ευρασία: πρέπει άραγε να αφεθεί αδιατάρακτη η ρωσική σφαίρα επιρροής; Η απάντηση δεν είναι εύκολη και η δίκαιη ειρήνη φαίνεται ανέφικτη.

Ο Μάμουκα Μαμουλασβίλι, που δημιούργησε το σώμα εθελοντών «Εθνική Λεγεώνα της Γεωργίας» για να βοηθήσει τους Ουκρανούς να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους, δηλώνει ότι πολεμώντας για την Ουκρανία προστατεύει τη Γεωργία· αν η Ουκρανία ηττηθεί, η Γεωργία θα καταληφθεί. Συμφωνώ. Προσθέτω ωστόσο ότι ο πόλεμος εκτυλίσσεται πρωτίστως εκτός των πεδίων των μαχών: οι Ρώσοι έχουν εισδύσει σε τέτοιο βαθμό στις γεωργιανές ειδικές υπηρεσίες ώστε διαθέτουν άριστη βάση πληροφοριών και τεράστια δυνατότητα παραπληροφόρησης· ήδη, προσπαθούν με ψευδείς ειδήσεις να στρέψουν τους Ουκρανούς εναντίον των Γεωργιανών. Η ρωσική προπαγάνδα δυσχεραίνει την έξοδο όλων των χωρών από τον «ρωσικό κόσμο», χρησιμοποιώντας, μεταξύ άλλων, ως soft power, το επιχείρημα των κοινών ριζών, της κοινής παράδοσης και κουλτούρας· το ότι ο Καύκασος είναι η γη του Πούσκιν και του Λέρμοντοφ. Όμως, οι Γεωργιανοί και οι Ουκρανοί δεν θέλουν να φύγουν από τον Καύκασο· θέλουν να φύγουν από τη ρωσική τροχιά· θέλουν ανεξαρτησία από μια πολιτική, όχι από μια κουλτούρα.