Η Ελλάδα, η Αγγλία, τα «Ελγίνεια» και μία πρόταση

Η Αγγλία ιστορικά είχε μία στενή, καθοριστική, αντιφατική και σχεδόν εμμονική σχέση με δύο χώρες: την Ινδία και την Ελλάδα. Με την πρώτη η σχέση ήταν καθαρά αποικιοκρατική και το ζήτημα έλυσε οριστικά ο Μαχάτμα Γκάντι το 1948. Με την Ελλάδα η σχέση ήταν ανέκαθεν πιο πολύπλοκη, διότι η χώρα μας δεν υπήρξε ποτέ ανοιχτά αποικία της Αγγλίας, αλλά ήταν καθοριστικός κρίκος στη γεωπολιτική άλυσο της βρετανικής ναυτικής κυριαρχίας στη Μεσόγειο. Ετσι, η Αγγλία υπήρξε το κράτος που, έπειτα από αρκετές αμφιταλαντεύσεις, τελικώς «έβαλε πλάτη» στην Ελληνική Επανάσταση. Ταυτόχρονα όμως φρόντισε, μέσω των μηχανισμών της και κυρίως του Μαυροκορδάτου, να περιορίσει την εμβέλεια του υπό ίδρυση κράτους σε μέγεθος μη βιώσιμο αλλά εξαρτημένο από προστάτες και χρηματοδότες.

Το 1854 η Αγγλία με τη Γαλλία κατέστειλαν βιαίως την απόπειρα του Οθωνα να εμπλακεί στον Κριμαϊκό Πόλεμο, με σκοπό να απελευθερώσει υπόδουλες στην Τουρκία ελληνικές περιοχές. Το 1897, όμως, η Αγγλία παρενέβη και αναχαίτισε την προέλαση των τουρκικών στρατευμάτων προς Νότον κατά τον «ατυχή» ελληνοτουρκικό πόλεμο. Το 1912-3 η Αγγλία συνέβαλε καθοριστικά, διπλωματικά και στρατιωτικά στη νίκη των ελληνικών όπλων και την απελευθέρωση της Μακεδονίας, της Ηπείρου, της Θράκης και νησιών του Αιγαίου από την τουρκική κατοχή. Το 1919-20 στήριξε διπλωματικά την επιστροφή της Ελλάδας στη Μικρά Ασία, αν και το έπραξε για τους δικούς της λόγους (δημιουργία αντιπερισπασμού στον Κεμάλ ώστε να διασφαλιστεί η αγγλική κατοχή της Μοσούλης).

Αλλά η Αγγλία δεν προσέφερε κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία στην Ελλάδα ούτε χρήματα ούτε εξοπλισμούς, την άφησε να πολεμήσει χωρίς στήριξη και από ένα σημείο και μετά πίεζε για συμβιβασμό με τον Κεμάλ. Πάντως η στάση της διέφερε καταλυτικά από την ανοιχτά φιλοτουρκική στάση της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Σοβιετικής Ενωσης. Το 1944 η Αγγλία διέσωσε κυριολεκτικά την Ελλάδα από τη μετατροπή της σε κομμουνιστική δικτατορία. Μετά τον πόλεμο, η εξουθενωμένη πλέον Αγγλία διατήρησε, παρά την απίσχνασή της, το ζωηρό ενδιαφέρον της για την Ελλάδα και συνυπήρξε μαζί της δημιουργικά στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Η ανακοίνωση της αρμόδιας τουρκικής αρχαιολογικής υπηρεσίας ότι δεν υφίσταται στα οθωμανικά αρχεία έγγραφη άδεια απόσπασης των μνημείων του Παρθενώνα προς τον διαβόητο Ελγιν θέτει τέλος στη συζήτηση. Υπό την έννοια ότι αποδεικνύεται ότι η μεταφορά των «Ελγινείων» μαρμάρων στην Αγγλία και η πώλησή τους στο Βρετανικό Μουσείο υπήρξαν από πλευράς Ελγιν πράξεις παράνομες, κερδοσκοπικές και ληστρικές. Τα μάρμαρα πρέπει να επιστραφούν άμεσα. Προκειμένου όμως αυτό να πραγματοποιηθεί ομαλά και φιλικά, θα μπορούσε η Ελλάδα να δανείσει επ΄ αόριστον έναν αριθμό από τα απειράριθμα αρχαία αντικείμενα τέχνης που βρίσκονται στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου.

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Γενεύης