Šta će poseta makedonskog mitropolita Petra doneti Ruskoj pravoslavnoj crkvi?

Makedonski mitropolit Petar učestvovao je na liturgiji u blizini Moskve koju je predvodio ruski patrijarh Kiril, na kojoj je, između ostalog, izražena podrška ruskom predsedniku i ruskoj vojsci tokom invazije na Ukrajinu.

Ovo je prva poseta člana Sinoda otkako je Ruska pravoslavna crkva priznala autokefalnost Makedonske pravoslavne crkve – Ohridske arhiepiskopije 2022. godine, u vreme kada su ruski crkveni velikodostojnici izolovani od drugih pravoslavnih crkava.

Poruka jedinstva između dve pomesne pravoslavne sestrinske crkve i poruka jedinstva u veri između dva pravoslavna naroda je poruka koju Makedonska pravoslavna crkva – Ohridska arhiepiskopija (MPC-OA) šalje prisustvom predstavnika crkve na liturgiji koju je predvodio ruski patrijarh Kiril u Moskvi, saopštila je MPC-OA za Radio Slobodna Evropa.

Mitropolit prespansko-pelagonijski Petar i episkop Nikola Veliki učestvovali su na liturgiji 8. oktobra u manastiru Svetog Sergija Radonješkog blizu Moskve.

MPC-OA navodi da su poslednjih dana nekoliko visokih predstavnika makedonskih crkava, jeraraha MPC-OA, posetili sestrinske pomesne pravoslavne crkve, uključujući mitropolita strumičkog Nauma, koji je u poseti eparhijama Rumunske pravoslavne crkve, i mitropolita Petra, koji je u poseti eparhijama Ruske pravoslavne crkve.

Ali ovo je prva poseta člana Svetog sinoda MPC-OA Moskvi, nakon što je Ruska pravoslavna crkva priznala autokefalnost MPC-OA 2022. godine.

Priznanje od strane Ruske crkve usledilo je nakon što je u maju iste godine Vaseljenska patrijaršija donela odluku da prizna crkvenu hijerarhiju Ohridske arhiepiskopije na čelu sa arhiepiskopom Stefanom kao kanonsku i validnu u svepravoslavnom svetu.

Nakon toga su usledila priznanja autokefalnosti Makedonske crkve od strane drugih pravoslavnih crkava, uključujući i Srpsku.

Prva poseta MoskviMPC-OA je potvrdila da je, na poziv Moskovske patrijaršije, mitropolit Petar u višednevnoj poseti Ruskoj pravoslavnoj crkvi.

"Poseta Ruskoj pravoslavnoj crkvi obično podrazumeva i učešće u njenom liturgijskom životu, zbog čega je mitropolit Petar sasluživao na liturgiji povodom praznika Svetog Sergija Radonješkog", saopštila je MPC za Radio Slobodna Evropa.

U dvoipočasovnoj liturgiji koja se održala 8. oktobra 2025. godine ruski patrijarh Kiril je u svom govoru naglasio da "molitva za rusku vladu i vojsku treba da bude srž duhovnog života jer budućnost Rusije i, u izvesnom smislu, budućnost crkve zavisi od njihovih postupaka“.

"I kako treba da radimo na tome da nikakve spoljašnje sile i nikakve neprijateljske unutrašnje sile, kao što je bio slučaj u prošlom veku, ne poljuljaju jedinstvo i integritet našeg društva i ponovo ne nametnu našem narodu jaram bezbožništva ili mlakosti prema Bogu, od čega danas toliko pati. Nećemo nabrajati zemlje, već ćemo generalno reći, zapadno društvo", rekao je patrijarh Kiril.

Novinar Branko Đorđijevski, stručnjak za verske zajednice, kaže da se odnosi i komunikacija sa Ruskom pravoslavnom crkvom ne mogu tako lako staviti u kontekst "normalnosti i regularnosti", posebno zato što boravak mitropolita Petra u Moskvi dolazi nakon tri godine u kojima nije bilo takvih poseta i službi, kao i tokom perioda u kojem je ruskom velikodostojniku bio zabranjen ulazak u Severnu Makedoniju.

Osim toga, u septembru prošle godine, Sinod MPC-OA podržao je prorusku Ukrajinsku pravoslavnu crkvu, koju je ukrajinski parlament zabranio u avgustu 2024. godine, potez za koji Đorđevski kaže da je odgovarao Ruskoj pravoslavnoj crkvi.

Kako će reagovati Vaseljenska patrijaršija?"Dakle, sada se otvaraju vrata za direktnu komunikaciju između naših velikodostojnika i Ruske crkve, čiji su velikodostojnici gotovo izolovani od većine drugih pravoslavnih crkava zbog svojih stavova i podrške ratu i agresiji protiv Ukrajine. Stoga je pitanje kako će Vaseljenska patrijaršija, ali i druge pravoslavne crkve, reagovati na ovu posetu?", kaže Đorđevski.

Ukrajinska pravoslavna crkva (UPC) jedna je od dve najveće pravoslavne verske organizacije u Ukrajini, zajedno sa Pravoslavnom crkvom Ukrajine (PCU). UPC se smatra bliskom Moskvi i Ruskoj pravoslavnoj crkvi (RPC). Pre početka rata, zvala se Ukrajinska pravoslavna crkva Moskovske patrijaršije, ali nakon ruske invazije koja je počela u februaru 2022. godine, proglasila je "nezavisnost" od Moskve.

Nekoliko meseci kasnije, ukrajinski predsednik Volodimir Zelenski potpisao je zakon kojim se zabranjuju pravoslavne crkve povezane sa Rusijom u Ukrajini, koji je prethodno usvojio ukrajinski parlament, a koji uključuje i UPC.

Đorđevski kaže da je MPC-OA do sada bila na udaru kritika zbog mišljenja da njen Sinod ima episkope i krilo koje snažno lobira za ruske interese i da se određene odluke donose pod pritiskom te grupe episkopa.

"Stoga se, nakon ove posete, može postaviti pitanje da li je ovo i signal za intenzivnije kontakte i prisustvo ruskih crkvenih ličnosti u Severnoj Makedoniji, od kojih neke dolaze u protekle tri godine?", navodi on.

On dodaje da je jasno da "Ruska crkva smatra Makedonsku svojom 'kapijom' za prevazilaženje izolacije, ali ne samo zbog toga".

"Mislim da je glavni cilj ruske strategije prema MPC-OA da nas pridobiju na svoju stranu u sukobu koji Moskovska crkva ima sa Vaseljenskom Patrijaršijom", kaže Đorđevski.

Otvorena vrata za komunikacijuProces dobijanja zvaničnog tomosa o autokefalnosti MPC-OA od Vaseljenskog patrijarha počeo je 4. juna 2022. godine, uručivanjem dokumenta od strane srpskog patrijarha Porfirija arhiepiskopu Stefanu, kojim je potvrđena odluka Srpske pravoslavne crkve (SPC), objavljena 24. maja nakon njihovog zajedničkog služenja liturgije u Sabornoj crkvi u Skoplju.

Njom je SPC odobrila i blagoslovila autokefalnost MPC-Ohridske arhiepiskopije okončavajući 55-godišnji spor između dve crkve.

Đorđevski kaže da se u takvoj situaciji sada postavljaju pitanja da li MPC-OA mora da dobije Tomos za autokefalnost od Vaseljenske patrijaršije ili je dovoljan onaj koji je dala SPC, u vezi sa pravom na korišćenje nacionalnog imena crkve, prideva "makedonska".

On navodi da su to problemi koje Makedonska crkva ima sa Vaseljenskom patrijaršijom, ali ne i sa Moskovskom patrijaršijom.

"MPC-OA mora se voditi sopstvenim interesima i stoga bi bilo rizično da stoji samo na jednoj strani. Oni zahtevaju komunikaciju i sa Moskvom i sa Carigradom, ali ne sme biti odstupanja od glavnog cilja dobijanja pune crkvene autokefalnosti, što do sada nije postignuto", dodaje on.

Ovo nije jedini potez kojim MPC-OA pokazuje svoju favorizaciju prema Ruskoj crkvi.

U januaru 2023. godine, drugi po redu u Ruskoj pravoslavnoj crkvi, episkop Antonije, bio je u Severnoj Makedoniji, gde je održao zajedničku liturgiju sa poglavarom Makedonske crkve, arhiepiskopom Stefanom.

Dan ranije, ruski episkop zadužen za spoljne crkvene odnose i zamenik ruskog patrijarha Kirila, u društvu drugih crkvenih ličnosti iz Rusije i ruskog ambasadora u Skoplju, Sergeja Bezdnikina, posetio je sedište Makedonske crkve u Skoplju.

Zbog sumnje u špijunažu, Severna Makedonija je u septembru 2023. godine proterala ruskog arhimandrita Vasijana Zmejeva. Isto je učinila i Bugarska, gde je ruski sveštenik živeo kao crkveni predstavnik Moskovske patrijaršije u Sofiji.