Η Κροατία επαναφέρει τη στρατιωτική θητεία

Η κροατική Βουλή ψήφισε την επαναφορά της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας, κλείνοντας έναν κύκλο 17 ετών χωρίς στράτευση. Η απόφαση ελήφθη με ευρεία πλειοψηφία (84 υπέρ, 11 κατά, 30 αποχές σε σύνολο 151), στο πλαίσιο κλιμακούμενων ανησυχιών για την ασφάλεια στην Ευρώπη μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την αυξημένη στρατιωτικοποίηση στα Βαλκάνια.

Το νέο σύστημα προβλέπει βασική εκπαίδευση διάρκειας περίπου δύο μηνών, με την κυβέρνηση να τονίζει ότι ο σκοπός δεν είναι μόνο η κλασική στρατιωτική ετοιμότητα αλλά και η καλλιέργεια δεξιοτήτων αντιμετώπισης κρίσεων και πολιτικής προστασίας. Προβλέπονται αποζημίωση των στρατευμένων και δυνατότητα εναλλακτικής πολιτικής θητείας για όσους αντιτίθενται συνειδησιακά. Οι πρώτες κλήσεις αναμένονται να αφορούν τη φουρνιά νέων που ενηλικιώνονται από το 2026, με τις αρχές να στοχεύουν σε σταδιακή ένταξη χιλιάδων εφέδρων κάθε χρόνο.

Η κίνηση εντάσσεται σε ευρύτερο κύμα «επιστροφής στη θητεία» στην ήπειρο. Η Σερβία έχει ήδη προαναγγείλει αντίστοιχο σχέδιο 60 ημερών, εντείνοντας τη δυναμική «εξισορρόπησης» ισχύος στο άμεσο γειτονικό περιβάλλον της Κροατίας. Σε αυτό προστίθεται ο εξοπλιστικός αναπροσανατολισμός του Ζάγκρεμπ προς δυτικά συστήματα (π.χ. Rafale) και η δημόσια επίδειξη ισχύος στην παρέλαση για τα 30 χρόνια από την Επιχείρηση «Καταιγίδα», που λειτούργησε και ως μήνυμα αποτροπής.

Γιατί τώρα; Πέρα από την Ουκρανία, τα Βαλκάνια βιώνουν περίοδο υψηλής αβεβαιότητας: από τα επεισόδια στο βόρειο Κόσοβο έως την πολιτική ένταση Βελιγραδίου–Ζάγκρεμπ, η αντίληψη «επισφαλούς γειτονιάς» έχει επιστρέψει. Η κροατική κυβέρνηση επιχειρεί να δημιουργήσει ένα ευρύτερο «αποθετήριο ετοιμότητας» νέων πολιτών, ικανό να ενεργοποιηθεί γρήγορα σε καταστάσεις φυσικών καταστροφών, υβριδικών απειλών ή παρατεταμένων κρίσεων εφοδιασμού. Με εκπαίδευση δύο μηνών, το μοντέλο στοχεύει περισσότερο στην ανθεκτικότητα και λιγότερο στην συγκρότηση μεγάλου επαγγελματικού στρατού, ο οποίος παραμένει ο κορμός της άμυνας.

Ποιο είναι το αποτύπωμα για την ΕΕ και το ΝΑΤΟ; Η επαναφορά θητείας σε κράτος-μέλος στέλνει σήμα για «ολική κοινωνική άμυνα» και ενδεχομένως τροφοδοτεί συζητήσεις σε άλλες χώρες με ελλείμματα προσωπικού. Παράλληλα, μειώνει την εξάρτηση από μισθοφορικές λύσεις και αυξάνει τη δεξαμενή εφέδρων. Ωστόσο, η ποιότητα της εκπαίδευσης, η διατήρηση κινήτρων και η αξιοποίηση των κληρωτών σε πραγματικές ανάγκες πολιτικής προστασίας θα κρίνουν αν το μέτρο θα έχει ουσία ή θα μείνει σε συμβολισμό.

Οριζόντια θητεία σημαίνει δαπάνες σε υποδομές εκπαίδευσης, μισθοδοσία και μέσα. Η κυβέρνηση ποντάρει ότι το δημοσιονομικό βάρος θα αντισταθμιστεί από τα οφέλη «ασφάλειας συν πλην» και την πιθανή πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ για άμυνα και ανθεκτικότητα. Στο εσωτερικό, αναμένεται δημόσιος διάλογος για το κατά πόσο η δίμηνη εκπαίδευση «βγάζει» επαρκείς δεξιότητες και πώς θα προστατευθούν τα εργασιακά και εκπαιδευτικά δικαιώματα των νέων κατά τη διάρκεια της θητείας.

Η Κροατία επιλέγει ένα υβριδικό, σύντομο μοντέλο θητείας, που επιχειρεί να γεφυρώσει αποτροπή, κοινωνική ανθεκτικότητα και ευρωπαϊκή σύγκλιση ασφάλειας. Αν η εφαρμογή γίνει με σοβαρή εκπαίδευση, σαφή ρόλο πολιτικής προστασίας και χωρίς πολιτικοποίηση, θα ενισχύσει την πραγματική ασφάλεια. Αν όχι, κινδυνεύει να μείνει ως ακόμη ένα σύμβολο σε μια περιοχή που έχει ήδη αρκετά.