Ανατροπή στην ιστορία: Η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης έγινε πολύ νωρίτερα από ότι νομίζαμε

Μία από τις πιο ισχυρές ηφαιστειακές εκρήξεις των τελευταίων 10.000 ετών, αυτή της Θήρας –της σημερινής Σαντορίνης–, επανέρχεται στο προσκήνιο της επιστήμης. Νέα μελέτη Ισραηλινών και Ολλανδών ερευνητών ανατρέπει την έως τώρα επικρατούσα χρονολόγηση, τοποθετώντας το κατακλυσμικό γεγονός γύρω στο 1600 π.Χ. και όχι στα τέλη του 17ου αιώνα όπως πίστευαν πολλοί αρχαιολόγοι. Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό PLOS One, βασίζονται σε πρωτόγνωρη ανάλυση αιγυπτιακών αντικειμένων της εποχής του βασιλιά Άμωσι Α΄, ιδρυτή της 18ης Δυναστείας.

Η σημασία της αναθεώρησης είναι τεράστια, καθώς η έκρηξη της Σαντορίνης λειτουργεί ως κεντρικό σημείο αναφοράς για την ευθυγράμμιση των γεγονότων στο Αιγαίο και στην Αίγυπτο. Όπως εξηγούν οι καθηγητές Χέντρικ Μπρουϊνς από το Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν και Γιοχάνες φαν ντερ Πλιχτ από το Πανεπιστήμιο του Χρόνινγκεν, τα νέα δεδομένα υποδεικνύουν πως η έκρηξη συνέβη πριν από την ενοποίηση της Αιγύπτου από τον Άμωσι Α΄, δηλαδή κατά τη λεγόμενη Δεύτερη Ενδιάμεση Περίοδο. Με άλλα λόγια, το καταστροφικό συμβάν δεν συνέπεσε με τα πρώτα χρόνια του Νέου Βασιλείου, όπως υποστήριζε η παραδοσιακή ερμηνεία.

Η έρευνα βασίστηκε στη ραδιοχρονολόγηση σπάνιων υλικών που προέρχονται απευθείας από την εποχή εκείνη. Οι επιστήμονες έλαβαν ειδική άδεια για να συλλέξουν μικροσκοπικά δείγματα από το Βρετανικό Μουσείο και το Μουσείο Πέτρι του Λονδίνου. Ανάμεσά τους, ένας πλίνθος από τον ναό του Άμωσι στο Άβυδο, ένα λινό ταφικό ύφασμα που συνδέεται με την ευγενή Σατζεχούτι και έξι ξύλινα αγαλματίδια από τη Θήβα. Οι μετρήσεις αυτών των τεχνουργημάτων, όλα συνδεδεμένα με το τέλος της 17ης και την αρχή της 18ης Δυναστείας, παρείχαν τις πρώτες απευθείας ενδείξεις για το πότε ακριβώς τοποθετείται το γεγονός της έκρηξης.

Τα αποτελέσματα υποστηρίζουν το λεγόμενο «χαμηλό χρονολόγιο», σύμφωνα με το οποίο η απαρχή της 18ης Δυναστείας τοποθετείται αργότερα από ό,τι πίστευαν έως σήμερα οι αιγυπτιολόγοι. Αυτό σημαίνει πως η Δεύτερη Ενδιάμεση Περίοδος –μία ταραγμένη εποχή πολέμων και μετακινήσεων– ενδέχεται να κράτησε περισσότερο, ενώ το Νέο Βασίλειο ξεκίνησε με καθυστέρηση δεκαετιών.

Η χρονολογική αυτή «μετατόπιση» έχει ευρύτερες συνέπειες για όλη τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Η σύνδεση της έκρηξης της Σαντορίνης με τη μεσο-αιγαιακή και αιγυπτιακή ιστορία επιτρέπει στους ερευνητές να ανασυνθέσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα δίκτυα εμπορίου, τις πολιτικές συμμαχίες και τις πολιτισμικές ανταλλαγές που χαρακτήριζαν τον 17ο αιώνα π.Χ. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Μπρουϊνς, τοποθετώντας το ηφαιστειακό γεγονός γύρω στο 1600 π.Χ. αποκτούμε ένα πιο σταθερό πλαίσιο για να ερμηνεύσουμε πώς οι γεωλογικές αναταράξεις διαμόρφωσαν την εξέλιξη των πρώιμων πολιτισμών της Μεσογείου.