Όπως και ο Σεφέρης

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1971 πέθανε ο Γιώργος Σεφέρης. Και δυο μέρες μετά, από την εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στην Πλάκα μέχρι το Πρώτο Νεκροταφείο, σχηματίστηκε μεγάλη πομπή που συνόδευσε το φέρετρο με τον ποιητή. Ήταν χούντα κι ο μεγάλος νεκρός ήταν η αφορμή να στοιχηθεί γύρω του ένας εξαναγκασμένος σε σιωπή από το καθεστώς κόσμος που, εκφράζοντας την αγάπη και τον θαυμασμό του για τον εκλιπόντα, να διαδηλώσει την πίστη του στη δημοκρατία και στην ελευθερία.

Η σημερινή κηδεία του Διονύση Σαββόπουλου, 54 χρόνια μετά, μπορεί να έχει έναν ανάλογο συμβολισμό. Γύρω από το φέρετρο του μεγάλου ποιητή και τραγουδιστή, που μετά το μεσημέρι από τη Μητρόπολη θα πάρει τον δρόμο για το Πρώτο Νεκροταφείο, αναμένεται να βρεθούν χιλιάδες Ελληνες, για να τον αποχαιρετήσουν. Και μαζί, να αποχαιρετήσουν μια προσωπικότητα με την οποία ταυτίστηκαν.

Ο κόσμος αυτός δεν θα υψώνει γροθιές και δεν θα τραγουδάει θούρια. Αν τον έχω ψυχολογήσει καλά, μάλλον θα είναι λυπημένος και βουβός. Αλλά η πορεία του προς το Νεκροταφείο, συνοδεία του μεγάλου νεκρού, θα είναι επίσης μια διαδήλωση. Ένα αίτημα κανονικότητας και προκοπής – που είναι το σημερινό νόημα της δημοκρατίας και της ελευθερίας, αξιών που η κοινωνία μας τις κατόρθωσε.

Ο Διονύσης Σαββόπουλος είχε ένα μεγάλο ταλέντο: καταλάβαινε βαθιά το αίτημα της κάθε εποχής. Τα χρόνια που έβγαινε στο κλαρί, η Ελλάδα πάσχιζε να εδραιωθεί ως μια ελεύθερη κοινωνία, μέχρι το ρεύμα εκσυγχρονισμού, εξωστρέφειας και ελευθερίας που γιγαντωνόταν να ανακοπεί από την επτάχρονη δικτατορία.

Νέος στο τραγούδι τα χρόνια εκείνα, ήταν εύλογο να εκφράσει το ρεύμα της διεκδίκησης και το κλίμα της αμφισβήτησης, που ήταν άλλωστε κυρίαρχο σε ολόκληρο τον κόσμο. Η δημοτικότητα της δημοκρατικής Αριστεράς, που ταυτιζόταν με τη διεκδίκηση της χειραφέτησης, ήταν εύλογο να τον κερδίσει.

Τα χρόνια της Μεταπολίτευσης, όμως, ο Σαββόπουλος ενέταξε στη διαδρομή του την αμφιβολία. Όχι μόνο ως γενική αντιεξουσιαστική στάση αλλά, το πιο δύσκολο, ως κριτική στάση απέναντι και στις ιδεολογίες με τις οποίες είχε πορευτεί. Η ποιητική του στάση δεν απομάκρυνε την πραγματικότητα από το πεδίο του.

Και προχωρώντας, ένιωσε ότι η Αριστερά της νεότητας αδυνατούσε να κατανοήσει το νέο αίτημα: την ανάγκη προόδου και προκοπής, την υποχρέωση της πνευματικότητας, της γνώσης και της εξωστρέφειας. Κάτι περισσότερο: υπονόμευε αυτό το αίτημα, επιμένοντας να τροφοδοτεί μια επιζήμια αναταραχή. Κάτι που δεν μπορούσε να δεχτεί. Δεν μπορούσε δηλαδή να δεχτεί ότι μεγάλο μέρος της δημοκρατικής παράταξης της νεότητας, εργαζόταν όχι για την προκοπή αλλά για το χάος.

Από τον Σεφέρη στον Σαββόπουλο, η Ελλάδα διανύει τη διαδρομή από την αγωνία για το έλλειμμα της δημοκρατίας στη δυσκολία της κανονικότητας. Οι κηδείες τους, αντίστοιχα, σφραγίζουν δύο στιγμές πίστης: την πίστη στη δημοκρατία που έπρεπε να ξανακερδηθεί, και την πίστη στη δημοκρατία που παραμένει αυτονόητη επειδή είναι το όχημα για να γίνει καλύτερος ο κόσμος μας, για να γίνουν καλύτερες οι ζωές μας.