Πρώτη φορά Αριστερά: Η τιμή του ονόματος και το κλείσιμο του κύκλου

Πολλά γράφτηκαν για τα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ. Δυο επεισόδια με έκαναν περήφανο. Μετά από 40 χρόνια στην Αγγλία, το 2013 και το 2014 αισθανόμουνα για πρώτη φορά ντροπή. Σχεδόν κάθε βράδυ η Ελλάδα ήταν στις ειδήσεις. Οι Ελληνες είναι τεμπέληδες, κηφήνες, ανυπόληπτοι, ζουν με τα λεφτά των Ευρωπαίων. Προσπαθούσα με άρθρα στην εφημερίδα «Guardian» να απαντήσω στις επιθέσεις που στηρίζονταν σε άγνοια και να περιγράψω τα παθήματα των Ελλήνων. Τον Ιανουάριο 2015 η κατάσταση άλλαξε ριζικά. Τα ειδησεογραφικά πρακτορεία μετέδιδαν την αμηχανία κυβερνήσεων και πολιτικών. Φοιτητές και εργαζόμενοι, φίλοι και άγνωστοι, αριστεροί και δεξιοί ήθελαν να μάθουν για την Ελλάδα. Προσκλήσεις από πανεπιστήμια, δήμους και συλλόγους να μιλήσω για το «θαύμα της Ελλάδας». Οι εκδηλώσεις αλληλεγγύης στον ελληνικό λαό μετατρέπονταν σε διαμαρτυρία για τις πολιτικές στη δικιά τους χώρα. Για τριάντα χρόνια ακούγαμε ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση». Ο ΣΥΡΙΖΑ έβαζε στη συζήτηση απόψεις που ήταν στο περιθώριο. Αργότερα έφτασαν τα νέα από το προσφυγικό κύμα που αψηφούσαν τη θάλασσα και πέρναγαν από την Ελλάδα προς τη Βόρεια Αρκαδία των ονείρων τους. Ούτε ένας δεν πνίγηκε. Η κυβέρνηση είχε δώσει διαταγή στο Λιμενικό να διασώζει τους πρόσφυγες. Η Ελλάδα μπήκε πάλι στις πρώτες σελίδες των ευρωπαϊκών εφημερίδων γιατί οι γιαγιάδες της Συκαμιάς, ο φούρναρης της Κω, ο βοσκός της Λήμνου έσωζαν ζωές και την τιμή της Ευρώπης. Ο ΓΓ του ΟΗΕ, ο Πάπας, ο Πατριάρχης, πρόεδροι κρατών ήρθαν στην Ελλάδα και επαινούσαν νησιώτες και κυβέρνηση. Δυστυχώς η χώρα που έσωσε την τιμή της Ευρώπης το 2025 έγινε πάλι δακτυλοδεικτούμενο μαύρο πρόβατο. Οι πάνω από 600 νεκροί της Πύλου προστίθενται στα pushbacks, στις δεκάδες που πνίγηκαν στο Αιγαίο, στις επανειλημμένες δικαστικές καταδίκες.

Γύρισα στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο 2015 βουλευτής και ως πρόεδρος της Επιτροπής Αμυνας και Εξωτερικών συμμετείχα στις κοινοβουλευτικές διαδικασίες για τη Συνθήκη των Πρεσπών. Θυμάμαι την πρώτη επίσκεψη στα Σκόπια. Κάθε πρόσωπο που συναντήσαμε είχε να μας πει μια ιστορία για την Ελλάδα, την αγάπη για τους Ελληνες. Ο βουλευτής που το όνομά του – Χάρι –  είναι συγκοπή του Χαραλάμπης. Ο υπουργός που με καλεί στο βήμα της Βουλής να κάνουμε μια συζήτηση «εσύ ο Πλάτωνας», μου λέει, «εγώ ο Αριστοτέλης». Πολιτικοί και διπλωμάτες με παππούδες από τον έναν τόπο, γονείς από τον άλλον. Θυμήθηκα την αστεία συμβουλή της πρεσβείας μας προς πανεπιστημιακούς λίγα χρόνια πριν να αποχωρήσουμε από τα επιστημονικά συνέδρια αν εμφανιζόταν κάποιος από τη Μακεδονία. Οι Πρέσπες έσωσαν την τιμή της χώρας.

Ο κύκλος του ΣΥΡΙΖΑ έκλεισε. Μια αριστερή κυβέρνηση αποτελεί άσκηση σε αντιφάσεις. Η γενική ανάμεσα στο κράτος και την Αριστερά πήρε τη συγκεκριμένη μορφή ανάμεσα στη ριζοσπαστική ιδεολογία και τις πολιτικές λιτότητας που επιβλήθηκαν. Το τρίτο μνημόνιο ήταν και απαραίτητο και καταστροφικό, ήττα της κυβέρνησης και προϊδεασμός της μελλοντικής του κόμματος. Ηταν αποτέλεσμα και αιτία της εγγενούς και άλυτης έντασης ανάμεσα στο κεφάλαιο και το κράτος, από τη μία πλευρά, και τους εργαζομένους και την Αριστερά από την άλλη. Η εκλογική νίκη είχε βασιστεί στη λαϊκή αντίσταση και τον ακτιβισμό. Η ψήφος το 2015 κατεύνασε τον δρόμο, τα κινήματα ακινητοποιήθηκαν. Η απουσία κινηματικής πίεσης οδήγησε στον εφησυχασμό και στην αδυναμία κατανόησης του λαϊκού αισθήματος. Το κόμμα παραμερίστηκε, υποβαθμίστηκε η δουλειά στο τοπικό επίπεδο, σε δήμους, συνδικάτα, οργανώσεις. Πολλοί υπουργοί δεν κατάλαβαν ότι ήταν ενοικιαστές της κυβέρνησης αλλά με λιγοστή εξουσία. Σκληρά οργανωμένες κομματικές τάσεις μετέφεραν τις αποφάσεις από τα μέλη στα αρχηγικά στελέχη και τις βαρονίες και προετοίμασαν την αποδοχή και μετέπειτα εκπαραθύρωση του Κασσελάκη. Οι πολιτικές έγιναν αμυντικές και αρνητικές: προσπάθησαν να προστατεύσουν τους πιο ευάλωτους, να περιορίσουν τις χειρότερες υπερβολές του νεοφιλελευθερισμού, να αναστείλουν τις πιο προκλητικές μεταρρυθμίσεις υπέρ του κεφαλαίου.

Τι μένει από το κλείσιμο του κύκλου; Η υπερηφάνεια για το 2015 και το 2018. Η πίστη ότι το απρόβλεπτο παραμονεύει και πάντα υπάρχει εναλλακτική. Η σιγουριά ότι όταν έρθουν πάλι τα δύσκολα, η Αριστερά θα απαντήσει στην πρόσκληση.

Ο Κώστας Δουζίνας είναι καθηγητής Νομικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Κολέγιο Birkbeck του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και πρώην βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ