Αλλάζουν όλα με τις συμβάσεις στις κληρονομιές

Νέα δεδομένα στο πεδίο του κληρονομικού δικαίου δημιουργεί η εισαγωγή των κληρονομικών συμβάσεων, θεσμός που θα ενταχθεί για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη, στο πλαίσιο της αναμόρφωσης και του εκσυγχρονισμού του νομοθετικού πλαισίου, που έχει ξεκινήσει ύστερα από σχεδόν οκτώ δεκαετίες, με πρωτοβουλία της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Δικαιοσύνης.

Στην τελευταία συνεδρίαση της επιτροπής που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Παρασκευή, στο τραπέζι των συζητήσεων τέθηκε το ζήτημα της εισαγωγής στο αστικό δίκαιο της χώρας μας των κληρονομικών συμβάσεων, ακολουθώντας τα πρότυπα άλλων ευρωπαϊκών χωρών στις οποίες εφαρμόζεται εδώ και χρόνια ο συγκεκριμένος θεσμός, όπως είναι η Γερμανία, η Αυστρία και η Ελβετία.

Λόγω του μεγάλου εύρους των αλλαγών σε ένα τόσο κρίσιμο νομοθετικό πεδίο με πολλαπλές αντανακλάσεις στην ίδια την κοινωνία και την οικονομία, τα μέλη της επιτροπής αποφάσισαν να επιταχύνουν τις εργασίες τους και να συνεδριάζουν τακτικότερα, ώστε να είναι σε θέση να παραδώσουν τις προτάσεις τους το συντομότερο δυνατό γνωρίζοντας πολύ καλά την αναγκαιότητα των αλλαγών που έρχονται για τον εκσυγχρονισμό του κληρονομικού δικαίου.

Η απήχηση των επερχόμενων αλλαγών, έπειτα από σχεδόν ογδόντα χρόνια, στο σύνολο της κοινωνίας αντικατοπτρίζεται και στο μεγάλο ενδιαφέρον των πολιτών, οι οποίοι απευθύνονται σε συμβολαιογράφους ζητώντας πληροφορίες και συμβουλές μετά τη δημοσιοποίηση της πρότασης του υπουργείου Δικαιοσύνης για τη μεταρρύθμιση του κληρονομικού δικαίου.

Οπως έλεγε μάλιστα στα «ΝΕΑ» αρμόδια πηγή, χαρακτηριστική είναι η περίπτωση πολίτη ο οποίος μένει μόνιμα στις ΗΠΑ και έχει περιουσία στην Ελλάδα και, διαβάζοντας για τις αλλαγές, ταξίδεψε από την άλλη άκρη του Ατλαντικού για να ρυθμίσει τα κληρονομικά του ζητήματα άμεσα, παρά το γεγονός ότι η συμβολαιογράφος του τον ενημέρωσε ότι δεν υπάρχει λόγος ούτε βιασύνης ούτε ανησυχίας. Στις συνεδριάσεις που προηγήθηκαν μέχρι το τέλος του 2024, όπως έχουν γράψει «ΤΑ ΝΕΑ», τα μέλη της Ομάδας Εργασίας, που αποτελείται από υψηλού κύρους νομικούς και εκπροσώπους θεσμικών φορέων, έχουν ήδη αποφασίσει να διατηρηθούν οι ιδιόγραφες διαθήκες με καλύτερες δικλίδες ασφαλείας και έχουν επίσης καταλήξει σε κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τη νόμιμη μοίρα αλλά και τα στάδια αποδοχής και αποποίησης της κληρονομιάς, με στόχο αφενός την προστασία των κληρονόμων, που πολλές φορές βρίσκονται εν αγνοία τους μπροστά σε βουνό από χρέη, αφετέρου τη διασφάλιση των δανειστών, ώστε να μη βρεθούν σε κενό ασφαλείας δικαίου, με απρόβλεπτες συνέπειες στο επιχειρηματικό και οικονομικό επίπεδο. Η άρση της καθολικής απαγόρευσης των κληρονομικών συμβάσεων και η θεσμοθέτησή τους με όρους και προϋποθέσεις εκτιμάται ότι θα συμβάλουν καθοριστικά στη διαμόρφωση των μετά θάνατον κληρονομικών σχέσεων ενός προσώπου, την αποφυγή των μεταθανάτιων συγκρούσεων μεταξύ των κληρονόμων του και θα περιορίσουν φαινόμενα μεταχρονολογημένων ή πλαστών διαθηκών καθώς και πολυετείς δικαστικές διαμάχες για τέτοιου είδους θέματα.

Οι τρεις μορφές

Στη διάρκεια της τελευταίας συνεδρίασης της επιτροπής, όπως λένε πληροφορίες, συζητήθηκαν τρεις μορφές κληρονομικών συμβάσεων:

• Με την πρώτη, που έμεινε μόνο στο πεδίο της θεωρίας, οι μελλοντικοί κληρονόμοι θα μπορούν να ρυθμίζουν από μόνοι τους την κληρονομιά ενός προσώπου με το οποίο συνδέονται με εξ αδιαθέτου διαδοχή, χωρίς τη συμμετοχή του κληρονομουμένου. Η πρόταση αυτή όμως κρίθηκε ότι δεν είναι εύκολο να τύχει της αποδοχής της κοινωνίας.
• Με τη δεύτερη, η οποία σε ελεύθερη μετάφραση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «αρνητική» κληρονομική σύμβαση, οι μελλοντικοί κληρονόμοι θα μπορούν να παραιτούνται από το δικαίωμά τους, συμφωνώντας να λάβουν ως αντίτιμο κάποιο χρηματικό ποσό.
• Με την τρίτη πρόταση, που θα μπορούσε να έχει χαρακτήρα «θετικής» κληρονομικής σύμβασης, ο κληρονομούμενος από κοινού με τους κληρονόμους θα μπορούν να συμφωνούν για τη διανομή της περιουσίας υπό τον όρο ότι ο συγκεκριμένος κληρονόμος θα αναλάβει, για παράδειγμα, τη φροντίδα ή τη συμπλήρωση εξόδων διαβίωσης του κληρονομουμένου.

Οι προτάσεις αυτές, όπως και για τα άλλα κεφάλαια του νέου κληρονομικού δικαίου, θα αποκτούν σάρκα και οστά με τη σχηματοποίηση των διατάξεων σε επόμενες συνεδριάσεις. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι κληρονομικές συμβάσεις δεν θα είναι ανέκκλητες, αλλά θα μπορούν να ανακαλούνται για λόγους αχαριστίας ή επιβουλής κατά της ζωής, όπως συμβαίνει με τις δωρεές εν ζωή και τις διαθήκες. Επιπλέον, λόγω της ιδιαιτερότητας της φύσης των κληρονομικών συμβάσεων, αυτές θα γίνονται με συμβολαιογραφικό έγγραφο, λόγω των εχέγγυων που προσφέρει ένας τέτοιος τύπος εγγράφου. «Το αποτέλεσμα που θα προκύψει μετά το τέλος των εργασιών της επιτροπής θα πρέπει να είναι εναρμονισμένο με την ελληνική πραγματικότητα και νοοτροπία. Στόχος είναι ο νέος θεσμός των κληρονομικών συμβάσεων να λειτουργήσει και να γίνει αποδεκτός από την ελληνική κοινωνία», δήλωσε στα «ΝΕΑ» η πρόεδρος του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Αθηνών, Πειραιώς, Αιγαίου και Δωδεκανήσου Ελένη Κοντογιώργου, η οποία μετέχει και στην Επιτροπή Αναμόρφωσης του κληρονομικού δικαίου.