Το χρώμα της εκδίκησης είναι μαύρο

Κάθε νέα κυκλοφορία του Μορίς Ατιά αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον από το αναγνωστικό κοινό της αστυνομικής λογοτεχνίας. Πράγμα που ισχύει βέβαια και για το πρόσφατο «Τα χρώματα της εκδίκησης» (εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση Χριστίνας Μπουφέα, σελίδες 370).

Αφετηρία της πλοκής είναι η μαζική εκτέλεση δέκα θαμώνων ενός μπαρ στην Μπελ-ντε-Με της Μασσαλίας. Πρώτος που φτάνει στη σκηνή του συγκλονιστικού μακελειού είναι ο Πάκο Μαρτίνεθ. Αν και δεν ασκεί πια το επάγγελμα του αστυνομικού αλλά αυτό του δημοσιογράφου, ο Πάκο παραμένει εθισμένος στις εκρήξεις αδρεναλίνης, που τον απελευθερώνουν από τους φυσιολογικούς ρυθμούς της καθημερινότητας. Δέκα νεκροί, όλοι άνδρες, βουλιαγμένοι σε λίμνες αίματος, αποτελούν σοβαρή πηγή υπερέκκρισης αδρεναλίνης για τον Πάκο. Ετσι, αποφασίζει να προχωρήσει στη διερεύνηση των συνθηκών της ομαδικής εκτέλεσης, που συνέβη μπροστά στα μάτια του, μόνος του, χωρίς καμιά συνεργασία και συνεπώς προστασία από τις αστυνομικές Αρχές.

Ο Πάκο αρχίζει να επισκέπτεται τις χήρες των θυμάτων, σε μια προσπάθεια να ανακαλύψει το κίνητρο πίσω από τη μαζική εκτέλεση των συζύγων τους. Τα θύματα, από πρώτη άποψη, δεν φαίνεται να έχουν κάποιο συνδετικό κρίκο μεταξύ τους. Οσο όμως ο Πάκο συγκεντρώνει πληροφορίες, αρχίζει να εντοπίζει κάποια κοινά στοιχεία που τους συνδέουν και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το μακελειό δεν ήταν τυχαίο. Αντίθετα σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από κάποιον εγκληματικό εγκέφαλο για κάποιον πολύ συγκεκριμένο λόγο.

Η έρευνα στον στενό κύκλο των θυμάτων επικεντρώνεται στην εξουσιαστική και άκρως σαγηνευτική χήρα Ναταλί Ρομπερτί, της οποίας ο σύζυγος ήταν ο ιδιοκτήτης του μπαρ της μεγάλης σφαγής και ο κροάτης πατέρας της ιδιοκτήτης μιας διεθνούς εταιρείας μεταφορών που διακινεί παράνομα προϊόντα – και όχι μόνο. Στην εξέλιξη των ερευνών του Πάκο, τα περιστατικά της βίας δείχνουν να κλιμακώνονται, μέχρι του σημείου να απειληθεί η ίδια η ζωή του. Ο Πάκο υποψιάζεται ότι η εξιχνίαση της υπόθεσης περνάει μέσα από τη Ναταλί και το δίκτυο των παράνομων δραστηριοτήτων της που έχει η ίδια δημιουργήσει, εν αγνοία του πανίσχυρου πατέρα της.

Οταν ο σέρβος αρχιγκάνγκστερ Κονσταντίν, πρώην εραστής της Ναταλί, απάγει τον κροάτη πατέρα της, η Ναταλί θα ζητήσει τη βοήθεια του Πάκο. Και θα αναγκαστεί να του αποκαλύψει τις δραστηριότητες του δικτύου, το οποίο έχει στηθεί μετά τον εκβιασμό της από τον Κονσταντίν. Η Ναταλί με τον Πάκο πηγαίνουν στη Βιέννη με στόχο να απελευθερώσουν τον πατέρα της. Αυτό τα ταξίδι θα πυροδοτήσει μια ανεξέλεγκτη κρίση βίας με αμέτρητα πτώματα και ποταμούς αίματος, που θα οδηγήσει σε ένα σκληρό, αλλά λυτρωτικό φινάλε.

Παράλληλα με την ιστορία της μαζικής εκτέλεσης των δέκα ανδρών, παρακολουθούμε την εξιστόρηση των συγκλονιστικών εμπειριών του Φρανσουά Νεσίμ, επιστήθιου φίλου του Πάκο Μαρτίνεθ, μέσα από το ημερολόγιό του. Ο Νεσίμ έχει βρεθεί σε μια δημοσιογραφική αποστολή στο Αφγανιστάν, με σκοπό να καταγράψει τη σοβιετική εισβολή και την αντίδραση των μουτζαχεντίν. Στην πορεία του, θα συλληφθεί, θα αφεθεί ελεύθερος, θα έρθει σε επαφή με τους αντάρτες και, σημαντικότερο όλων, θα γνωρίσει κάποιον επιφανή μουσουλμάνο που επιθυμεί να βοηθήσει το αντάρτικο κατά των σοβιετικών εισβολέων. Και το όνομα αυτού, Οσάμα μπιν Λάντεν…

Θεωρώ ότι ο Μορίς Ατιά συμπεριλαμβάνεται στους σημαντικότερους εκπροσώπους του αμφιλεγόμενου μεσογειακού νουάρ, αυτού που υπηρέτησαν ο Μονταλμπάν, ο Καμιλέρι και ο δικός μας Πέτρος Μάρκαρης. Ο Ατιά γράφει αυτό που χαρακτηρίζω κοινωνικοαστυνομικό μυθιστόρημα, ένα κοινωνικό νουάρ, με πολύ σαφείς και πολιτικές διαστάσεις. Το στοιχείο της πολιτικής είναι εμφανές και επίμονο, ιδιαίτερα στις αναφορές στο ημερολόγιο του Νεσίμ. Οσο για το κοινωνικό στοιχείο, ο συγγραφέας γίνεται ιδιαίτερα καυστικός στα θέματα διαφθοράς και διαπλοκής με την περιγραφή των δραστηριοτήτων της σερβικής και της κροατικής μαφίας, πάντα με την απαραίτητη συγκάλυψη των αστυνομικών Αρχών.

Υπάρχει όμως και έντονο το προσωπικό στοιχείο, τα μικρά ανθρώπινα δράματα, αγαπημένη συνήθεια του Ατιά για να ζωγραφίσει με μελαγχολικά χρώματα τις σχέσεις των ηρώων του. Ο Πάκο με τη γυναίκα του, την Ιρέν, συνεχίζουν να προσπαθούν να διατηρήσουν τη σχέση τους, μια σχέση που έχει περάσει από σαράντα τόσα κύματα. Εδώ, ο Πάκο, επιρρεπής άλλωστε στην έλξη των θηλυκών, δεν μπορεί να αντισταθεί στη μοιραία χήρα Ναταλί, αλλά και η Ιρέν θα βρει παρηγοριά στην αγκαλιά του φίλου τους Φρανσουά.

Η σκιαγράφηση των χαρακτήρων είναι από τα ισχυρά σημεία του Ατιά. Ο αστυνόμος δεν έχει πεθάνει μέσα στον δημοσιογράφο Πάκο Μαρτίνεθ, ο οποίος παραμένει επίμονος έως ξεροκέφαλος, γοητευτικός και παράτολμος και ρίχνεται με τα μούτρα στην περιπέτεια, μια κι η αδρεναλίνη είναι το μόνο καύσιμο που συντηρεί τη μοναχική πορεία του. Η σχέση με τη γυναίκα του ακροβατεί σε τεντωμένο σκοινί. Η Ιρέν είναι ελεύθερη, δυναμική και δεν μπορεί να ζει στη σκιά του Πάκο. Η σχέση που αναπτύσσει με τον φίλο του Φρανσουά αποτελεί δήλωση ανεξαρτησίας. Η χήρα Ναταλί είναι μια υποδειγματική φαμ φατάλ. Σκληρή, ανελέητη, ακόμα κι όταν δείχνει να υποτάσσεται, σαγηνεύει εξουσιαστικά τους άνδρες. Οσο για τον Φρανσουά, ο μαχόμενος ιδεαλιστής δημοσιογράφος λειτουργεί με το ίδιο καύσιμο με τον αγαπημένο του φίλο Πάκο… Την αδρεναλίνη.

Το στυλ γραφής του Ατιά υποδειγματικό. Σύγχρονη, σκληρή γλώσσα, λιτή, ευανάγνωστη με έξυπνους διαλόγους, που αποφορτίζουν την σκοτεινή ατμόσφαιρα μιας αιματοβαμμένης ιστορίας. Μια ατμόσφαιρα που παραπέμπει στο νουάρ της κλασικής γαλλικής αστυνομικής λογοτεχνίας.΄Η μετάφραση της Χριστίνας Μπουφέα εξαιρετική. Ιδιαίτερα χρήσιμες οι πολυάριθμες σημειώσεις της.