Τι ήταν τελικά το άστρο της Βηθλεέμ

Τι ήταν στ’ αλήθεια το άστρο των Χριστουγέννων…; Περισσότερα από 2.000 χρόνια μετά, οι ειδικοί προσπαθούν να εξηγήσουν επιστημονικά την παρουσία του υπέρλαμπρου αστεριού που, κατά τη χριστιανική παράδοση, οδήγησε τους μάγους με τα δώρα στη Βηθλεέμ. Ποιο αστρονομικό φαινόμενο συνέβη εκείνη τη νύχτα και πέρασε στην Ιστορία μέσα από το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο; Ηταν βροχή διαττόντων ή βολίδα; Ηταν κομήτης ή πλανήτης; Σουπερνόβα ή μήπως κάτι άλλο…;

«Οι Γραφές περιγράφουν τον “αστέρα” προσδίδοντάς του δύο βασικά χαρακτηριστικά: την “κίνηση” (ὁ ἀστὴρ ὃν εἶδον ἐν τῇ ἀνατολῇ προῆγεν αὐτοὺς) και τη “στάση” πάνω στην ουράνια σφαίρα (ἕως ἐλθὼν ἐστάθη ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον), οπότε το αστρονομικό αντικείμενο που αναζητούμε θα πρέπει να ικανοποιεί τα παραπάνω χαρακτηριστικά.

Υπάρχουν αρκετές ερμηνείες, κάποιες λιγότερο πιθανές και άλλες που συγκεντρώνουν ισχυρότερες πιθανότητες», εξηγεί η Φιόρη – Αναστασία Μεταλληνού, PhD αστροφυσικός του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής και Διαστημικών Εφαρμογών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, η οποία μίλησε χθες για το θέμα στο Σχολικό Μουσείο Σκριπερού στην Κέρκυρα, σε μια εκδήλωση που διοργανώθηκε με τη συνεργασία των Μουσειακών Συλλογών του Ιονίου Πανεπιστημίου και της Αστρονομικής Εταιρείας Κέρκυρας.

Σύμφωνα με τους αστρονόμους, το πρώτο βήμα για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα από επιστημονική σκοπιά είναι ο καθορισμός της χρονολογίας γέννησης του Ιησού. «Σήμερα, ιστορικοί και θεολόγοι ερευνητές τοποθετούν τη γέννηση του Ιησού στο εύρος μεταξύ του 7 π.Χ. και του 3 π.Χ.

Οσον αφορά την ημερομηνία εορτασμού των Χριστουγέννων, την 25η Δεκεμβρίου, δεν προέκυψε από μαθηματικούς υπολογισμούς, αλλά αποτέλεσε απόφαση του Πάπα Ιούλιου, ο οποίος θέλησε να αντικαταστήσει, με τα Χριστούγεννα, τη σημαντικότερη ειδωλολατρική γιορτή του Μίθρα, κατά την οποία γιορτάζονταν η “γέννηση του αήττητου ήλιου” και η διάβαση του Ηλιου από το χειμερινό ηλιοστάσιο», λέει η Φιόρη – Αναστασία Μεταλληνού.

«Οι μάγοι που παρατήρησαν τον “αστέρα” ήταν αστρονόμοι της εποχής, επομένως πολύ καλοί γνώστες των ουράνιων φαινομένων, γι’ αυτό και τους συμβουλεύτηκε ο βασιλιάς Ηρώδης, όταν έφτασαν στα Ιεροσόλυμα. Παράλληλα, φαίνεται να υπήρξαν αποκρυφολόγοι, αστρολόγοι, ιερείς της ζωροαστρικής θρησκείας και το πιθανότερο Πέρσες στην καταγωγή».

Ηδη από τον 17ο αιώνα, αστρονόμοι, όπως ο Γιοχάνες Κέπλερ, προσπάθησαν να συσχετίσουν το αστέρι των Χριστουγέννων με κάποιο ουράνιο φαινόμενο που παρατηρήθηκε την εποχή της γέννησης του Ιησού εντυπωσιάζοντας τους παρατηρητές του ουρανού.

Ηταν ορατό από τους μάγους

Σύμφωνα με την κυρία Μεταλληνού, έπειτα από αρκετές σκέψεις, οι επιστήμονες τείνουν να αποκλείσουν την εκδοχή του διάττοντα αστέρα καθώς ο χρόνος ζωής τους δεν υπερβαίνει τα μερικά δευτερόλεπτα, κάτι το οποίο έρχεται σε αντίθεση με τις αναφορές των Γραφών ότι το φαινόμενο ήταν ορατό από τους μάγους καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού τους προς την Ιουδαία. «Η εκδοχή της βολίδας, επίσης, εμφανίζεται ανίσχυρη διότι, παρότι μπορεί να αποτελεί φαινόμενο εξαιρετικής λαμπρότητας, καθώς θρυμματίζεται κατά την είσοδό της στην ατμόσφαιρα, ο χρόνος ζωής της δεν υπερβαίνει τις μερικές δεκάδες δευτερολέπτων», επισημαίνει η κυρία Μεταλληνού.

Οπως εξηγεί η ίδια, ο κομήτης έχει αποτελέσει πολύ ισχυρό ενδεχόμενο για τον «αστέρα» των Χριστουγέννων, «διότι μπορεί να παρατηρηθεί για αρκετούς μήνες στον ουρανό, κινείται σχετικά με τους απλανείς αστέρες, αλλάζει θέση ως προς τον Ηλιο, παρουσιάζει στάσεις όπως οι πλανήτες, ενώ η λαμπρότητά του μπορεί να τον κάνει ορατό ακόμα και την ημέρα.

Γνωρίζουμε για παρατήρηση κομήτη στις χώρες της Μεσοποταμίας το 17 π.Χ. και για τον κομήτη του Χάλεϊ το 12 π.Χ. Ισχυρό αντεπιχείρημα στην υπόθεση του κομήτη αποτελεί το γεγονός ότι οι κομήτες ανέκαθεν θεωρούνταν προάγγελοι πολέμων, λοιμών και φυσικών καταστροφών, επομένως δύσκολα θα συνδυάζονταν με τη γέννηση ενός βασιλιά».

Αντιθέτως, μία εκδοχή που φαίνεται πως συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες είναι αυτή που θέλει το άστρο της Βηθλεέμ να αποτελεί μια… σύνοδο πλανητών. Από την αρχαιότητα οι αστρονόμοι γνώριζαν με ακρίβεια τις κινήσεις των γνωστών με γυμνό μάτι πλανητών: Ερμή, Αφροδίτης, Αρη, Δία και Κρόνου.

Οι πλανήτες βρίσκονται επίσης σε σύνοδο σχετικά συχνά.

Δηλαδή παρατηρούνται σε κοντινές θέσεις σε μια περιορισμένη περιοχή της ουράνιας σφαίρας. Με βάση λοιπόν τις φαινόμενες κινήσεις των πλανητών στον ουρανό, διαπιστώνουμε ότι ικανοποιούν τα κριτήρια της «κίνησης» και της «στάσης».

«Ο Γιοχάνες Κέπλερ είχε υπολογίσει ότι πραγματοποιήθηκε τριπλή σύνοδος των πλανητών Δία και Κρόνου το 7-6 π.Χ. στον αστερισμό των Ιχθύων, ενώ ο έλληνας αστρονόμος Κωνσταντίνος Χασάπης υπολογίζοντας τη θέση των πλανητών στον ουρανό της Βηθλεέμ την εποχή της γέννησης του Ιησού έχει διαπιστώσει ότι το 7 π.Χ. οι Δίας και Κρόνος βρέθηκαν σε σύνοδο τρεις φορές στον αστερισμό των Ιχθύων. Το επόμενο έτος, το 6 π.Χ., τους πλησίασε και ο Αρης, σχηματίζοντας οι τρεις τους ένα ισοσκελές τρίγωνο. Ενα τέτοιο φαινόμενο, μιας τριπλής συνόδου, θα γοήτευε αναμφισβήτητα κάθε αστρονόμο και έμπειρο παρατηρητή της εποχής…».