Πόσο κόντα βρίσκεται σε μια νέα ενεργειακή κρίση η ΕΕ;

Οι αυξανόμενες τιμές του φυσικού αερίου τις τελευταίες εβδομάδες έφεραν πίσω κάποιες κακές αναμνήσεις για τους ευρωπαίους εμπόρους ενέργειας  και τις κυβερνήσεις.

Οι μνήμες είναι ακόμα φρέσκες όπως και τα προβλήματα που ακολούθησαν στην αγορά ενέργειας μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Καθώς η ήπειρος προσπαθούσε να τερματίσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο , οι τιμές εκτοξεύτηκαν στα ύψη.

Εκτός από το ότι τροφοδότησε τον ήδη ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, οδήγησε σε ανησυχίες για πιθανές διακοπές ρεύματος. Οι επίμονα υψηλές τιμές οδήγησαν επίσης σε προβλήματα για τις βιομηχανίες έντασης ενέργειας, οδηγώντας σε κλείσιμο και απώλεια θέσεων εργασίας.

Η Ευρώπη τα κατάφερε τελικά τους δύο τελευταίους χειμώνες, κυρίως χάρη στον ηπιότερο από το αναμενόμενο καιρό που της επέτρεψε να διατηρήσει τη χρήση ενέργειας σε χαμηλά επίπεδα. Ωστόσο, ένα ψυχρό ξεκίνημα του Νοεμβρίου συνέβαλε σε νέα άνοδο των τιμών του φυσικού αερίου, σύμφωνα με την DW.

Οι τιμές αυξήθηκαν τον Νοέμβριο, φτάνοντας σχεδόν τα 49 € (51,6 $) ανά μεγαβατώρα (MWh) στις 21 Νοεμβρίου, την υψηλότερη τιμή σε πάνω από ένα χρόνο.

Είναι δικαιολογημένοι οι φόβοι;

Ο κρύος καιρός οδήγησε σε περισσότερη χρήση θέρμανσης και σε συνδυασμό με τις χαμηλές ταχύτητες ανέμου στη βόρεια Ευρώπη και τη συνακόλουθη μείωση της προσφοράς ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το φυσικό αέριο έχει μεγαλύτερη ζήτηση.

Ωστόσο, οι τιμές παραμένουν πολύ κάτω από τα υψηλά που παρατηρήθηκαν το 2022, ιδιαίτερα καθώς η συνολική ζήτηση για φυσικό αέριο έχει μειωθεί από τότε. Το σοκ μπορεί επίσης να εξηγηθεί εν μέρει από το γεγονός ότι καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024, οι τιμές ήταν πολύ χαμηλότερες από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από την έναρξη του πολέμου.

«Οι τιμές έχουν αυξηθεί κατά περίπου 40% από τα μέσα Σεπτεμβρίου», είπε στη DW ο Πέτρας Κατίνας, ενεργειακός αναλυτής στο Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA). «Έτσι, είναι ένα αρκετά τεράστιο άλμα ξαφνικά».

Η προοπτική ενός ψυχρότερου χειμώνα έχει οδηγήσει σε φόβους ότι τα αποθέματα — πλήρως αποθηκευμένα μέχρι πρόσφατα — θα μπορούσαν να εξαντληθούν και να τροφοδοτήσουν μια κυκλική άνοδο των τιμών.

Ωστόσο, ο Κατίνας λέει ότι η λαβή της Ρωσίας στην ευρωπαϊκή αγορά έχει αποδυναμωθεί πολύ από το 2022 και ότι οι συζητήσεις για «κρίση» είναι υπερβολικές. «Δεν θα το έλεγα κρίση, ειδικά αν συγκρίνουμε τι πραγματικά συνέβη το 2022 και το 2023», είπε. «Η πλειοψηφία των κρατών μελών της ΕΕ δεν έχουν πλέον τεράστια εξάρτηση από το ρωσικό αέριο».

Τι γίνεται όμως με το ρωσικό αέριο;

Όμως τα ερωτήματα γύρω από το ρωσικό αέριο εξακολουθούν να επηρεάζουν τη συνολική εικόνα.

Η Ρωσία απέχει πολύ από το μεγαθήριο που ήταν κάποτε όσον αφορά τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο της ΕΕ. Το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου που εισάγεται από τα κράτη μέλη μειώθηκε από 40% του συνόλου το 2021, σε περίπου 9% το 2023. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του CREA, η αύξηση του ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο μπλοκ σημαίνει ότι εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει το 18% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ, σημειώνοντας αύξηση σχεδόν 5% από το 2023.

Τελικά, οι παραδόσεις φυσικού αερίου με ρωσικούς αγωγούς προς το μπλοκ φαίνεται να πλησιάζουν στο τέλος τους. Η Αυστρία, μια από τις τελευταίες ευρωπαϊκές χώρες που εξακολουθεί να λαμβάνει φυσικό αέριο από τη Ρωσία, σταμάτησε τελικά να λαμβάνει υδρογονάνθρακες μετά από δικαστική διαμάχη με την Gazprom, την κρατική ρωσική εταιρεία φυσικού αερίου.

Ενώ η Σλοβακία και η Ουγγαρία εξακολουθούν να λαμβάνουν αέριο από ρωσικό αγωγό, όλες οι ενδείξεις υποδηλώνουν ότι η συμφωνία θα λήξει στα τέλη του 2024. Η πενταετής συμφωνία διαμετακόμισης φυσικού αερίου που περιλαμβάνει την Gazprom και την ουκρανική κρατική εταιρεία Naftogaz για τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου από την ουκρανική επικράτεια λήγει στις τέλος του έτους και το Κίεβο λέει ότι δεν θα το ανανεώσει.

Αν και ο αγωγός TurkStream θα εξακολουθεί να τροφοδοτεί την Ουγγαρία, το τέλος των ροών μέσω της Ουκρανίας θα ασκήσει πίεση στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης να βρουν εναλλακτική παροχή.

Θα μπορούσε το LNG να λύσει τελικά το πρόβλημα;

Από τότε που διακόπηκε σε μεγάλο βαθμό το φυσικό αέριο του ρωσικού αγωγού προς την Ευρώπη το 2022 , το LNG έχει γίνει πιο σημαντικό και για τα δύο μέρη. Οι ρωσικοί όγκοι LNG στο μπλοκ έχουν αυξηθεί κατά σχεδόν 15% μέχρι στιγμής φέτος.

Ο Dodonov επιμένει ότι η Ευρώπη δεν χρειάζεται ρωσικό αέριο για να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες, συμπεριλαμβανομένου του LNG, λόγω της νέας χωρητικότητας LNG που προέρχεται από τις ΗΠΑ. Αναμένει από τον εισερχόμενο Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να αυξήσει την παραγωγή LNG και πιστεύει ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να προετοιμαστεί για μια μεγάλη εμπορική συμφωνία φυσικού αερίου με τη χώρα.