«Λυπάμαι γι’ αυτό» – Η ιστορία του βρετανού πολιτικού που πιάστηκε να σκηνοθετεί τον θάνατό του

Ο Τζον Στόουνχαουζ βρέθηκε ζωντανός και υγιής στην Αυστραλία την παραμονή των Χριστουγέννων, λίγο καιρό μετά από τότε που τα ρούχα του είχαν βρεθεί σε έναν σωρό στην παραλία του Μαϊάμι, στις 20 Νοεμβρίου 1974.

Δικαιολογημένα πολλοί υπέθεσαν ότι ο Βρετανός βουλευτής είχε πνιγεί ενώ κολυμπούσε. Αυτή είναι η παράξενη ιστορία του ανθρώπου που πέθανε δύο φορές.

Μυθιστορηματική εξαφάνιση

Όταν ο Τζον Στόουνχαουζ κατέστρωσε το σχέδιό του να εξαφανιστεί εντελώς, ήταν ένας προβληματισμένος άνθρωπος.

Η πολιτική του καριέρα είχε σταματήσει, οι ύποπτες επιχειρηματικές του συναλλαγές τον άφηναν αντιμέτωπο με την οικονομική καταστροφή, κατηγορήθηκε ως κομμουνιστής κατάσκοπος και διατηρούσε εξωσυζυγική σχέση με τη γραμματέα του.

Με μια κίνηση δανεισμένη από το μυθιστόρημα του Φρέντερικ Φορσάιθ, Η Μέρα του Τσακαλιού, ο Στόουνχαουζ έκλεψε την ταυτότητα δύο νεκρών ανδρών.

Ταξίδεψε σε επαγγελματικό ταξίδι στο Μαϊάμι, όπου εξαφανίστηκε, τον Νοέμβριο του 1974, και στη συνέχεια επιβιβάστηκε σε άλλο αεροπλάνο για την Αυστραλία. Το τέχνασμα διήρκεσε λίγο περισσότερο από ένα μήνα.

Ήταν ο Βρετανός αριστοκράτης Λόρδος Λούκαν, ένας άλλος διαβόητος φυγάς που εξαφανίστηκε περίπου την ίδια εποχή, ο οποίος θα τον οδηγούσε κατά λάθος να συλληφθεί στην Αυστραλία.

Το σχέδιο του Τζον Στόουνχαουζ

«Ο εσωτερικός εαυτός ενός πολιτικού ζώου»

Και πώς στο καλό εξήγησε ο Στόνχαουζ τις πράξεις του; Ο Βρετανός βουλευτής επέμεινε στο BBC τον Ιανουάριο του 1975 ότι βρισκόταν σε «μια περιοδεία διερεύνησης γεγονότων, όχι μόνο από άποψη γεωγραφίας αλλά και από άποψη του εσωτερικού εαυτού ενός πολιτικού ζώου».

Στο βρετανικό κοινό στα τέλη της δεκαετίας του 1960, πρέπει να φαινόταν σαν ένας άνθρωπος που τα είχε όλα.

Γενικός Διευθυντής Ταχυδρομείου σε ηλικία 43 ετών, με μια λαμπερή σύζυγο και τρία παιδιά, συζητήθηκε ως μελλοντικός πρωθυπουργός των Εργατικών.

Ήταν ο άνθρωπος που επέβλεψε την εισαγωγή γραμματοσήμων πρώτης και δεύτερης κατηγορίας, αλλά για την πολιτική του καριέρα, αυτός ο ρόλος ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να κάνει.

Η πολιτική φήμη του Τζον Στόουνχαουζ

Η σήψη άρχισε να μπαίνει σε λειτουργία όταν ένας αποστάτης από την κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία ισχυρίστηκε το 1969 ότι η χώρα είχε στρατολογήσει τον βουλευτή ως πληροφοριοδότη.

Ο Στόουνχαουζ διαμαρτυρήθηκε για την αθωότητά του στον πρωθυπουργό Χάρολντ Γουίλσον, ο οποίος τον πίστεψε. Τέτοιου είδους ισχυρισμοί ήταν διαδεδομένοι κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αλλά η πολιτική φήμη του Στόουνχαουζ είχε πληγεί.

Όταν το Εργατικό Κόμμα έχασε τις βουλευτικές εκλογές του 1970, δεν υπήρχε θέση για τον Στόουνχαουζ στον πρώτο πάγκο της αντιπολίτευσης.

Απογοητευμένος, αποφάσισε να αφιερώσει περισσότερο χρόνο στα επιχειρηματικά του συμφέροντα στο Λονδίνο – κυρίως εξαγωγικές υπηρεσίες που είχε αναπτύξει μέσω των διεθνών διασυνδέσεών του.

Ενεπλάκη συναισθηματικά στην υπόθεση της Βεγγάλης, και έγινε τόσο οικεία και συμπαθής φιγούρα εκεί, ώστε όταν τελείωσε ο πόλεμος, τον έκαναν πολίτη του νέου κράτους ως ένδειξη σεβασμού

Δείτε το βίντεο από συνέντευξη του Τζον Στόουνχαουζ

Η δημιουργία μιας τράπεζας

Το 1971, ο αγώνας του Μπαγκλαντές για την ανεξαρτησία από το Πακιστάν ενέπνευσε με νέο ενθουσιασμό τον Τζον Στόουνχαουζ.

Ενεπλάκη συναισθηματικά στην υπόθεση της Βεγγάλης, και έγινε τόσο οικεία και συμπαθής φιγούρα εκεί, ώστε όταν τελείωσε ο πόλεμος, τον έκαναν πολίτη του νέου κράτους ως ένδειξη σεβασμού. Αυτό ήταν μόνο η αρχή.

Του ζητήθηκε να βοηθήσει στη δημιουργία του British Bangladesh Trust, μιας τράπεζας που θα παρείχε υπηρεσίες για τους Βεγγαλέζους στη Βρετανία.

Όμως ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε η τράπεζα προκάλεσε αργότερα επικριτικά σχόλια από κυριακάτικη εφημερίδα και προσέλκυσε ερευνητές από το Τμήμα Απάτης και το Τμήμα Εμπορίου και Βιομηχανίας του Λονδίνου.

Η κακή δημοσιότητα και αυτές οι επίσημες έρευνες τρόμαξαν μεγάλο μέρος των υποστηρικτών της τράπεζας, αφήνοντας τον Στόουνχαουζ σε βαθιά κατάθλιψη, νιώθοντας παράλληλα ότι έχανε και τον σεβασμό των συναδέλφων του βουλευτών.

Οι δύο νέες ταυτότητες του Τζον Στόουνχαουζ

Έτσι ο Τζον Στόουνχαουζ επινόησε ένα σχέδιο για να ξεφύγει από όλα αυτά. Πρώτον, πλαστογράφησε μια αίτηση διαβατηρίου στο όνομα του Τζόζεφ Άρθουρ Μάρχαμ, ενός εργάτη χυτηρίου που είχε πεθάνει πρόσφατα στην εκλογική του περιφέρεια του Walsall, των West Midlands της Αγγλίας.

Στη νέα του ταυτότητα ήταν ένας παγκοσμίου κλάσης εξαγωγέας με τραπεζικούς λογαριασμούς στο Λονδίνο, την Ελβετία και τη Μελβούρνη.

Στη συνέχεια δημιούργησε μια άλλη ταυτότητα στο όνομα του Ντόναλντ Κλάιβ Μάιλντον, ο οποίος είχε επίσης μόλις πεθάνει στο Walsall.

Για να δώσει πνοή σε αυτή τη νέα ζωή, ο Στόουνχαουζ μετέφερε μεγάλα ποσά μετρητών από τις επιχειρήσεις του σε μια σειρά τραπεζικών λογαριασμών.

Η σύζυγος και η γραμματέας

Στις 20 Νοεμβρίου 1974, ο Τζον Στόουνχαουζ εξαφανίστηκε ενώ, όπως φαίνεται, κολυμπούσε στη θάλασσα στο Μαϊάμι της Φλόριντα.

Δεν υπήρξε κανένα ίχνος του 49χρονου, εκτός από τον σωρό ρούχων που άφησε πίσω του στην παραλία.

Μήπως τον παρέσυρε ο ωκεανός; Δολοφονήθηκε και του τσιμεντώσανε τα πόδια; Τον είχαν απαγάγει;

Η σύζυγός του Μπάρμπαρα δεν είχε καμία αμφιβολία ότι είχε συμβεί ένα τραγικό ατύχημα. Είπε στο BBC News: «Έχω ακούσει μερικές εξαιρετικές φήμες και όλες είναι τόσο πολύ εκτός του χαρακτήρα του συζύγου μου που δεν αξίζουν να απαντηθούν ή να σκεφτούμε.

»Είμαι πεπεισμένη στο μυαλό μου ότι επρόκειτο για ατύχημα από πνιγμό. Όλα τα στοιχεία που είχαμε δείχνουν ότι πνίγηκε».

Η τλεοπτική μεταφορά της ιστορίας

Μια μοιραία σύμπτωση

Στο Λονδίνο, η αστυνομία είχε τις δικές της υποψίες. Η Σίλα Μπάκλεϊ, η 28χρονη γραμματέας και κρυφή φίλη του Στόουνχαουζ, επέμενε στους φίλους της ότι ήταν νεκρός, αλλά γνώριζε την πραγματική ιστορία: κάποια από τα ρούχα της είχαν συσκευαστεί σε ένα μπαούλο και είχαν σταλεί στην Αυστραλία ένα μήνα πριν, είχε υπερατλαντικά τηλεφωνήματα από εκείνον και του είχε στείλει επίσης ημικωδικές επιστολές μέσω μιας από τις δύο αυστραλιανές τράπεζες.

Το γεγονός ότι είχε αυτούς τους δύο τραπεζικούς λογαριασμούς σε διαφορετικά ονόματα, Μάρκχαμ και Μάιλντον, ήταν αυτό που τελικά έφερε την αστυνομία της Μελβούρνης στα ίχνη του.

Εκείνη την εποχή, αναζητούσαν τον διαβόητο αγνοούμενο λόρδο Λούκαν, ο οποίος συμπτωματικά εξαφανίστηκε στις 8 Νοεμβρίου αφού δολοφόνησε τη νταντά των παιδιών του.

Αρχικά, η αστυνομία πίστευε ότι ο κομψός Άγγλος που εντοπίστηκε να υπογράφει ύποπτες επιταγές θα μπορούσε να είναι αυτός.

Η αποκάλυψη έγινε από τον Στόουνχαουζ τον ίδιο

Ενώ η εξαφάνιση του Λούκαν συνέχισε να απασχολεί την αστυνομία για 50 χρόνια, το μυστήριο του Στόουνχαουζ διήρκεσε μόλις ένα μήνα.

Την παραμονή των Χριστουγέννων, ο Στόουνχαουζ έπρεπε να ομολογήσει την πραγματική του ταυτότητα.

Αργότερα, στο αρχηγείο της αστυνομίας της Μελβούρνης, ρώτησε αν μπορούσε να τηλεφωνήσει στη σύζυγό του στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Αν και δεν το είχε συνειδητοποιήσει τότε, η τηλεφωνική συνομιλία στην οποία της έκανε την αποκάλυψη-βόμβα, είχε μαγνητοσκοπηθεί.

Είπε χαρακτηριστικά: «Γεια σου αγάπη μου. Λοιπόν, έπιασαν την ψεύτικη ταυτότητα εδώ. Από όλα αυτά θα καταλάβεις ότι σε εξαπατούσα. Λυπάμαι γι’ αυτό, αλλά κατά μία έννοια χαίρομαι που όλα τελείωσαν».

Για λίγες ημέρες ο Στόουνχαουζ έμεινε σε κέντρο κράτησης, προτού τον συναντήσει στην Αυστραλία η οικογένειά του και αργότερα η φίλη του.

 «Γεια σου αγάπη μου. Λοιπόν, έπιασαν την ψεύτικη ταυτότητα εδώ. Από όλα αυτά θα καταλάβεις ότι σε εξαπατούσα. Λυπάμαι γι’ αυτό, αλλά κατά μία έννοια χαίρομαι που όλα τελείωσαν»

«Διχασμένη προσωπικότητα»

Ένα μήνα μετά την επανεμφάνισή του, έδωσε συνέντευξη στον ανταποκριτή του BBC στην Αυστραλία, Μπομπ Φρεντ.

Εξήγησε τις ενέργειές του λέγοντας ότι είχε αναπτύξει «διχασμένη προσωπικότητα, με τη νέα προσωπικότητα να προσφέρει εκτόνωση στην παλιά προσωπικότητα, η οποία βρισκόταν κάτω από άγχος και πίεση σημαντικών διαστάσεων».

Ερωτηθείς πώς μπόρεσε να υποβάλει τη σύζυγο και την οικογένειά του σε τέτοια αγωνία, είπε: «Προσπαθούσα -εξαφανιζόμενος- να κάνω τη ζωή τους ευκολότερη… αφαιρώντας κάποιες από τις εντάσεις που τους έδινα από την παλιά μου προσωπικότητα».

Η δικαιολογία του και η διατήρηση του βουλευτικού μισθού

Ο Τζον Στόνχαουζ εξακολουθούσε να είναι βουλευτής απορρίπτοντας κάθε πρόταση να παραιτηθεί από τον βουλευτικό του μισθό, ενώ βρισκόταν 12.000 μίλια μακριά από την εκλογική του περιφέρεια.

Ο ίδιος δήλωσε: «Πολλοί βουλευτές πηγαίνουν σε επισκέψεις στο εξωτερικό και κάνουν ενημερωτικές περιοδείες. Εγώ έκανα μια περιοδεία διερεύνησης γεγονότων όχι μόνο από άποψη γεωγραφίας, αλλά και από άποψη του εσωτερικού εαυτού ενός πολιτικού ζώου.

»Τώρα αυτή η περιοδεία θα μπορούσε να είναι πολύ ενδιαφέρουσα και, Θεέ μου, νομίζω ότι δικαιολογεί πλήρως τον μισθό ενός βουλευτή, αν μπορέσω να καταγράψω την ιστορία της εμπειρίας μου».

Και πρόσθεσε: «Νομίζω ότι ένας βουλευτής, όπως και οποιοσδήποτε άλλος σε οποιαδήποτε άλλη δουλειά, δικαιούται να λάβει κάποια ανταπόκριση κατά τη διάρκεια μιας περιόδου κατά την οποία έχει κάποιου είδους ασθένεια».

Δείτε το βίντεο

Πεθαίνεις μόνο δύο φορές

Για επτά μήνες, ο Στόουνχαουζ προσπάθησε να παραμείνει στην Αυστραλία, αλλά τελικά απελάθηκε και συνοδεύτηκε πίσω στην πατρίδα του από ντετέκτιβ της Σκότλαντ Γιαρντ.

Τον Αύγουστο του 1976, μετά από μια μαραθώνια δίκη 68 ημερών για κατηγορίες που αφορούσαν τις αποτυχημένες επιχειρήσεις του, φυλακίστηκε για επτά χρόνια για κλοπή, απάτη και εξαπάτηση.

Βγήκε από τη φυλακή τρία χρόνια αργότερα, ενώ ανάρρωνε από εγχείρηση ανοικτής καρδιάς, έχοντας υποστεί τρεις καρδιακές ανακοπές κατά τη διάρκεια της παραμονής του μέσα.

Η σύζυγός του τον χώρισε το 1978 και τρία χρόνια αργότερα παντρεύτηκε την Μπάκλεϊ, την πρώην γραμματέα του.

Πέθανε για δεύτερη φορά το 1988 – και αυτή τη φορά ήταν οριστικό.

Ο 62χρονος είχε καταρρεύσει τρεις εβδομάδες νωρίτερα, λίγο πριν εμφανιστεί σε τηλεοπτική εκπομπή.

Ο Τζον Στόουνχαουζ και οι τσεχοσλοβακικές μυστικές υπηρεσίες

Τι γίνεται όμως με τους ισχυρισμούς περί κατασκοπείας που τόσο πολύ έβλαψαν την πολιτική του καριέρα; Σε συνέντευξή του στο BBC μετά την επανεμφάνισή του, απέρριψε ως «γελοία» την ιδέα ότι υπήρξε κατάσκοπος της Τσεχοσλοβακίας.

Μέχρι σήμερα, η κόρη του Τζούλια απορρίπτει κάθε ισχυρισμό ότι έδωσε πληροφορίες σε ξένες δυνάμεις και το 2021 έγραψε ένα βιβλίο προς υπεράσπισή του.

Ο ιστορικός του Κέιμπριτζ καθηγητής Κρίστοφερ Άντριου είναι ένας από τους λίγους ανθρώπους που έχουν δει τον φάκελο της MI5 για τον Στόουνχαουζ- στην εξουσιοδοτημένη ιστορία της βρετανικής υπηρεσίας πληροφοριών του 2009, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Στόουνχαουζ είχε πράγματι κατασκοπεύσει για τους Τσεχοσλοβάκους.

Μιλώντας το 2012, ο καθηγητής Άντριου δήλωσε στο BBC: «Τα πραγματικά αποφασιστικά στοιχεία ήρθαν στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν η τσεχοσλοβακική υπηρεσία πληροφοριών, έχοντας γίνει σύμμαχος, δημοσιοποίησε μέρος του φακέλου του Στόουχαουζ.

»Ήταν αρκετά απογοητευμένοι με την ποιότητα των πληροφοριών που είχε μεταβιβάσει ως υπουργός, οπότε στον μακρύ κατάλογο των ανθρώπων που εξαπάτησε ο Τζον Στόουνχαουζ, είναι πολύ πιθανό να προσθέσουμε το όνομα των τσεχοσλοβακικών μυστικών υπηρεσιών».

*Με στοιχεία από bbc.com