Για να μην ξεχάσει κανείς

Το «Grândola, Vila Morena» δονούσε την Πορτογαλία τα ξημερώματα της 25ης Απριλίου 1974, ως σήμα για την έναρξη της «Επανάστασης των Γαριφάλων». Το τραγούδι γράφτηκε από τον Zeca Afonso, έναν από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες της πορτογαλικής αντίστασης. Χρειάστηκε να περάσει μισός αιώνας για να φτιάξουν οι Λουζιτανοί έναν χώρο για να μείνει για πάντα στη μνήμη ο αντιδικτατορικός αγώνας.

Το φρούριο Peniche στην Πορτογαλία αποτελεί έναν ιστορικό χώρο με βαρύ συμβολισμό, καθώς υπήρξε μία από τις πιο διαβόητες φυλακές της δικτατορίας του Estado Novo (1933-1974). Σήμερα ο χώρος αυτός έχει μετατραπεί σε ένα μουσείο (Museu Nacional Resistencia e Liberdade) αφιερωμένο στην αντίσταση και την ελευθερία, τιμώντας τη μνήμη των πολιτικών κρατουμένων που υπέστησαν βασανιστήρια και διώξεις για τις ιδέες τους.

Αυτούς τους πρώτους μήνες λειτουργίας του έχει καταγράψει ρεκόρ επισκέψεων, με τα σχολεία και πολλούς οργανισμούς να διοργανώνουν ξεναγήσεις στο πλαίσιο επιμόρφωσης και προσπάθειας να μη χαθεί η μνήμη όσων υπέφεραν εκεί για τη δημοκρατία.

Το φρούριο Πενίς χτισμένο τον 16ο αιώνα στην ομώνυμη πόλη, στη δυτική ακτή της Πορτογαλίας, περίπου 100 χιλιόμετρα βόρεια της Λισαβόνας, απέκτησε σκοτεινή φήμη κατά την περίοδο της δικτατορίας. Από τη δεκαετία του 1930 έως το 1974 χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή υψίστης ασφαλείας για τους πολιτικούς αντιφρονούντες. Ανάμεσα στους κρατουμένους ήταν ηγετικά στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος Πορτογαλίας και άλλοι αγωνιστές της αντίστασης.

Οι συνθήκες κράτησης ήταν σκληρές. Οι κρατούμενοι υπέφεραν από απομόνωση, ψυχολογικό πόλεμο και βασανιστήρια. Παρά τις κακουχίες, η φυλακή έγινε σύμβολο της αντίστασης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η απόδραση το 1960 του Alvaro Cunhal, ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος, μαζί με άλλα στελέχη, ένα γεγονός που προκάλεσε διεθνή αίσθηση.

Ο Domingos Abrantes και η Conceição Matos είναι δύο από τις σημαντικές προσωπικότητες που κρατήθηκαν στο Peniche. Αγωνιστές της αντίστασης, υπέστησαν σωματική και ψυχολογική κακοποίηση. Παρά τις αντιξοότητες, η αγάπη τους άνθησε μέσα στη φυλακή, και τελικά παντρεύτηκαν εκεί. Στον γάμο τους δεν τους επετράπη καν να βγάλουν τις καθιερωμένες αναμνηστικές φωτογραφίες. Η ιστορία τους αποτελεί σύμβολο της ανθρώπινης αντοχής και της πίστης στις αξίες της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας.

Το 2014 υπήρξαν σχέδια για τη μετατροπή του σε τουριστικό θέρετρο, γεγονός που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Οι πολίτες και οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντέτειναν ότι ένας χώρος με τέτοια ιστορική σημασία δεν έπρεπε να εμπορευματοποιηθεί. Οι πιέσεις οδήγησαν στην ακύρωση του σχεδίου και στην απόφαση της πορτογαλικής κυβέρνησης να μετατρέψει το φρούριο σε μουσείο.

Μέσα από εκθέσεις, φωτογραφίες, ντοκουμέντα και προσωπικές μαρτυρίες, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν την ιστορία της Πορτογαλίας και τους αγώνες για δημοκρατία και ελευθερία.