Το φάντασμα του pasokification και το χρονοντούλαπο της Ιστορίας

Ο όρος pasokification έρχεται και επανέρχεται στην πολιτική ζωή, πάνω και πέραν του ΠΑΣΟΚ. Πάμε να το δούμε από την αρχή, ιχνηλατώντας και όλες τις «πασοκοποιήσεις» της νεότερης Ιστορίας.

Καταρχάς ο όρος που μπήκε επίσημα στα εγχειρίδια Πολιτικής Επιστήμης και Συγκριτικής Πολιτικής Ανάλυσης αφορά την εγχώρια εμπειρία – όπως διαβάζω στον τόμο ΠΑΣΟΚ, επιμέλειας των Βασίλη Ασημακόπουλου και Χρύσανθου Τάσση, από τις εκδ. Gutenberg – και την εκλογική κατάρρευση ενός ηγεμονικού κόμματος ή τη δραματική του εκλογική και πολιτική συρρίκνωση. Το ζήσαμε με το ΠΑΣΟΚ των μνημονίων.

Ο κραταιός χώρος του δικομματισμού περίπου τριών δεκαετιών, καταρρέει κάτω από το βάρος της χρεοκοπίας της χώρας και της επιτήρησης.

Η εικόνα στο Καστελλόριζο που ο Γιώργος Παπανδρέου ζητάει την υπαγωγή της χώρας στο ΔΝΤ, είναι ακόμη μοιραία για το κόμμα του Ανδρέα και ίσως το σημείο ιστορικής τομής του. Σε συνδυασμό με το ρεύμα του αντι-μνημονίου και τον τρόπο που πετυχημένα ο Αλέξης Τσίπρας «σέρφαρε» πάνω σε αυτό μέχρι το 2015 κάνοντας το μικρό του κόμμα κυβερνώσα δύναμη, το πολιτικό τοπίο στην Ελλάδα ανασυντέθηκε εν συνόλω ίσως με μόνη σταθερά τη Νέα Δημοκρατία – που πάντως και αυτή άγγιξε το δικό της pasokification επί Αντώνη Σαμαρά αν και πιο προφανώς ανθεκτική.

Κι όμως το pasokification δεν έμελλε δέκα χρόνια μετά να στερεώσει έναν νέου είδους δικομματισμό με πόλο τον ΣΥΡΙΖΑ όπως δείχνει η τρέχουσα κρίση του χώρου. Το απόλυτα δε πρωτότυπο είναι πως όπως δείχνουν όλες οι τάσεις, η αυριανή κάλπη του ΠΑΣΟΚ για νέα αρχηγία είναι πιθανόν να αποτελέσει αφετηρία δυναμικής ανάταξης του κόμματος και να διαψεύσει όσους θεωρούσαν πως το pasokification του 2010 – 2015 θα ήταν εκείνο που θα έθετε οριστικά το ΠΑΣΟΚ στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.

Η κατάρρευση των κραταιών κομμάτων

Και εδώ είναι η διαφορά του πολιτικού φαινομένου με άλλες ραγδαίες ή αργόσυρτες καταρρεύσεις κραταιών κομμάτων στη νεότερη πολιτική Ιστορία. Εκείνα, τέλειωσαν οριστικά, με επιπρόσθετο στοιχείο την άνοδο μιας δυναμικής άλλων πόλων που επιτάχυνε το τέλος τους.

Το Κόμμα Φιλελευθέρων που ιδρύθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1910 έφτασε μέσα από τους μεταμορφισμούς και τις κρίσεις του να επιζεί μέχρι το 1961. Πενήντα ένα χρόνια δεν είναι λίγα αν και το 1961 πια ο Γεώργιος Παπανδρέου ευφυώς συνέλαβε την ανάγκη σύνθεσης του Κέντρου υπό ένα κόμμα με συμμάχους (μιλάμε για συνασπισμό κομμάτων), κάτι που δρομολόγησε στο τέλος του ιστορικού κόμματος του Ελ. Βενιζέλου.

Μα και η Ενωση Κέντρου γνώρισε το δικό της pasokification. Από κυβερνώσα δύναμη ήδη από τις εκλογές του 1963 και του 1964 διανύει τη μεγάλη κρίση της τριπλής Αποστασίας και των Ιουλιανών του 1965 ενώ η χούντα του 1967 τη θέτει στον γύψο μαζί με τα άλλα δημοκρατικά κόμματα.

Η αποκατάσταση της Δημοκρατίας επανεκκινεί το κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου, υπό τον Γεώργιο Μαύρο τώρα και με σύμμαχη δύναμη τις Νέες Πολιτικές Δυνάμεις.

Από το 1974 όμως μέχρι το 1981, έχει αναπτυχθεί έδαφος δυναμικής από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, που υπό μία έννοια έπιασε το χαμένο νήμα του ριζοσπαστισμού της Ενωσης Κέντρου του ’65. Μπορεί η δυναμική αυτή να μην αποτυπώθηκε ακριβώς στις εκλογές του 1974 (προς απογοήτευση του Ανδρέα), έγινε όμως αξιωματική αντιπολίτευση ήδη το 1977 και κυβέρνηση τον Οκτώβρη του 1981 θέτοντας τέλος στην Ενωση Κέντρου.

Σήμερα το pasokification όπως όλα δείχνουν το ζει ο ΣΥΡΙΖΑ σε μα αντίστροφη πορεία από το ΠΑΣΟΚ και χωρίς να έχει διδαχθεί από το πλούσιο ιστορικό παρελθόν της χώρας.