Οι άγνωστες συναντήσεις Homo sapiens και Νεάντερταλ

Συναντήθηκαν οι Homo sapiens με τους Νεάντερταλ 200.000 χρόνια νωρίτερα από όσο πιστεύαμε μέχρι σήμερα; Μετανάστευσαν κατά κύματα από την Αφρική προς την Ευρώπη και την Ασία, και όχι μόνο μία φορά;

Ανατροπή στα έως σήμερα δεδομένα φέρνει η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Science», σύμφωνα με την οποία οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα είναι θετικές.

«Είναι η πρώτη φορά που οι γενετιστές εντοπίζουν πολλαπλά κύματα ανάμειξης του Homo sapiens με τον Νεάντερταλ», σύμφωνα με τους συγγραφείς της έρευνας, όπως επισημαίνεται στην διαδικτυακή έκδοση του περιοδικού του αμερικανικού ιδρύματος Smithsonian.

«Δεν έγινε μια μεμονωμένη μετανάστευση από την Αφρική» προσθέτει η Σάρα Τίσκοφ, γενετίστρια στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας που δεν συμμετείχε στη νέα μελέτη, μιλώντας για το θέμα στους «New York Times». «Εχουν υπάρξει πολλές μεταναστεύσεις από την Αφρική σε διαφορετικές χρονικές περιόδους». Οι έρευνες που προηγήθηκαν δεν αναγνώρισαν σε μεγάλο βαθμό αυτά τα προηγούμενα μεταναστευτικά κύματα, επειδή δεν άφησαν σαφή δείγματα απολιθωμάτων ή ίχνη DNA σε ζωντανούς ανθρώπους, σύμφωνα με την Τίσκοφ, η οποία έχει επίσης μελετήσει τη διασταύρωση μεταξύ των Homo sapiens και των Νεάντερταλ.

Οι ερευνητές έχουν αναλύσει την αλληλουχία των γονιδιωμάτων εκατοντάδων χιλιάδων ζωντανών ανθρώπων, αλλά έχουν μόνο τρία πλήρη γνωστά γονιδιώματα του Νεάντερταλ, που συλλέχθηκαν από μία τοποθεσία στην Κροατία και από δύο στη Ρωσία. Από τα αποτελέσματα οι επιστήμονες έχουν πολύ πιο σαφή εικόνα για το πώς η διασταύρωση επηρέασε τον Homo sapiens, αλλά πολύ πιο αμυδρή για το πώς επηρέασε τους Νεάντερταλ.

«Γνωρίζουμε πολύ λιγότερα για το πώς αυτές οι μείξεις επηρέασαν το γονιδίωμα των Νεάντερταλ» λέει ο γενετιστής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και εκ των συγγραφέων της μελέτης, Τζόσουα Ακι.

Αναζήτηση DNA

Στη νέα αυτή έρευνα η ομάδα του Ακι αποφάσισε να αναζητήσει ανθρώπινο DNA σε γονιδιώματα του Νεάντερταλ, συγκρίνοντας τα τρία διαθέσιμα με αυτά 2.000 Homo sapiens. Χαρτογράφησαν τη γονιδιακή ροή μεταξύ των πληθυσμών Νεάντερταλ και Homo sapiens με ένα γενετικό εργαλείο που ονομάζεται IBDmix, το οποίο χρησιμοποιεί μηχανική μάθηση για την αποκωδικοποίηση γονιδιωμάτων. Οι ερευνητές εντόπισαν δύο ξεχωριστές περιπτώσεις διασταυρώσεων: μεταξύ 200.000 και 250.000 ετών πριν από σήμερα και μεταξύ 100.000 και 120.000 ετών πριν από την εποχή μας.

Σε συνδυασμό με προηγούμενες έρευνες που υποστηρίζουν ότι υπήρξε ένα μεταναστευτικό κύμα από την Αφρική μεταξύ 50.000 και 60.000 ετών, η μελέτη διαπιστώνει ότι οι πρώτοι Homo sapiens εγκατέλειψαν την αφρικανική ήπειρο αρκετές φορές και διασταυρώθηκαν με τους Νεάντερταλ. Τα αποτελέσματά τους υποδηλώνουν ότι το γονιδίωμα του Νεάντερταλ προέρχεται σε ποσοστό που κυμαίνεται από 2,5% έως 3,7% του DNA του από τον Homo sapiens.

«Επειδή τώρα μπορούμε να ενσωματώσουμε τα στοιχεία που αφορούν τους Νεάντερταλ στις γενετικές μας μελέτες, βλέπουμε τις προηγούμενες διασπορές με τρόπους που δεν μπορούσαμε πριν» εξηγεί ο Aκι.

Η εξαφάνιση

«Σαν κύματα που σκάνε σε παραλία»

Το ίδιο υποστηρίζει και μια άλλη μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Current Biology» πέρυσι, στην οποία μια διαφορετική ερευνητική ομάδα, συμπεριλαμβανομένης της Τίσκοφ, συνέκρινε το γονιδίωμα ενός απολιθώματος του Νεάντερταλ με το γονιδίωμα 180 ανθρώπων από ολόκληρη την Αφρική. Το συμπέρασμα ήταν επίσης ότι ο Homo sapiens και οι Νεάντερταλ είχαν επαφή πριν από 250.000 χρόνια.

«Μερικά μυστηριώδη ανθρώπινα απολιθώματα από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή μπορεί να ανήκουν σε αυτά τα πρώιμα κύματα», εκτιμά η παλαιοανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Tübingen της Γερμανίας, Κατερίνα Χαρβάτη, με δήλωσή της στους «New York Times», χωρίς να έχει ενεργό συμμετοχή σε κάποια από τις δύο ερευνητικές εργασίες.

Για παράδειγμα, τα κρανία που βρέθηκαν σε δύο σπήλαια στο Ισραήλ φαίνεται να ανήκουν σε Homo sapiens, αλλά έχουν μερικά ασαφή χαρακτηριστικά, όπως μεγαλύτερα φρύδια, που μπορεί να προέρχονται από γονίδια του Νεάντερταλ. Αυτά τα κρανία χρονολογούνται πριν από περίπου 100.000 χρόνια, κατά τη διάρκεια μιας από τις πρόσφατα προτεινόμενες περιόδους μετανάστευσης. Και ένα άλλο θραύσμα κρανίου που βρέθηκε στην Ελλάδα είναι περίπου 210.000 ετών – περίοδο που συμπίπτει με την πρώτη προτεινόμενη μετανάστευση από την Αφρική – και εμφανίζει ορισμένα ανθρώπινα ανατομικά χαρακτηριστικά.

Απορρόφηση

«Τώρα γνωρίζουμε ότι για τη συντριπτική πλειονότητα της ανθρώπινης ιστορίας, υπήρξε επαφή μεταξύ σύγχρονων ανθρώπων και Νεάντερταλ», λέει o Ακι.

Η έρευνα της ομάδας του υποθέτει επίσης, με βάση γενετικά δεδομένα, ότι ο πληθυσμός του Νεάντερταλ ήταν ακόμη μικρότερος από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως – της τάξης των 2.400 αναπαραγωγικών ατόμων, αντί των 3.400. Ως εκ τούτου, η έρευνα προτείνει ότι η μυστηριώδης εξαφάνιση των Νεάντερταλ είχε να κάνει με την απορρόφησή τους από τον πληθυσμό των σύγχρονων ανθρώπων μέσω της διασταύρωσης.

«Οι σύγχρονοι άνθρωποι ήταν ουσιαστικά σαν κύματα που σκάνε σε μια παραλία, διαβρώνοντάς τη αργά αλλά σταθερά», καταλήγει ο Ακι. «Τελικά, απλώς υπερβήκαμε δημογραφικά τους Νεάντερταλ και τους ενσωματώσαμε στους σύγχρονους ανθρώπινους πληθυσμούς».