Ο «έντιμος άνθρωπος» και η κριτική σκέψη
Και αντιθέτως, τόνισε ο Ζερόμ Φενολιό στη συνέντευξή του στην «El Pais», «σήμερα δεν μπορείς να είσαι honnête homme αν αγνοείς αυτά που γίνονται πέρα από τα σύνορά σου, όχι μόνο τις διεθνείς ειδήσεις, αλλά και ειδήσεις όπως η κλιματική αλλαγή. Από τότε που δημιουργήθηκε ο άνθρωπος, δίνει ιδιαίτερη προσοχή σε φαινόμενα που εκτείνονται πέρα από την καθημερινή του ζωή, το άμεσο περιβάλλον του, τα σύνορα της χώρας του».
Ωραίος όρος χωρίς αμφιβολία αυτό το «έντιμος άνθρωπος», όπως θα μεταφράζαμε επί λέξει, αλλά όχι επί της ουσίας, το honnête homme. Kαι ιδιαίτερα επίκαιρος σε μια χρονική συγκυρία που σημαδεύεται από τις αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου, κατά την οποία θα κριθούν πολλά για το μέλλον του πλανήτη. Ο 58χρονος διευθυντής της «Monde» τον τοποθετεί στη φιλοσοφία του Διαφωτισμού, αλλά η Wikipedia επισημαίνει ότι στην πραγματικότητα αποτελεί κληρονομιά και εξέλιξη του «Καλός καγαθός», όπως παρατίθεται από τον Ξενοφώντα στο έργο του «Οικονομικός».
Πρόκειται για έναν άνθρωπο που αναζητεί την ισορροπία ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή, ανάμεσα στις απαιτήσεις της ζωής κι εκείνες της σκέψης, ανάμεσα στις αρχαίες και τις χριστιανικές αρετές. Διαθέτει μια «γενική κουλτούρα» και μπορεί να συζητά για μια ευρεία ποικιλία θεμάτων. Με άλλα λόγια, είναι το αντίθετο του ειδικού, του «ιδιώτη» όπως τον χαρακτήριζαν οι αρχαίοι Ελληνες, ο οποίος με το να εγκλωβίζεται σε μια ειδικευμένη γνώση και να μη συμμετέχει στα κοινά γίνεται ανόητος (idiot). O honnête homme παραπέμπει και στην αρχή του Μισέλ ντε Μονταίν, σύμφωνα με την οποία είναι καλύτερα το μυαλό σου να αναπτύσσει κριτική σκέψη, παρά να αποθηκεύει απλώς με παθητικό τρόπο δεδομένα.
Γιατί όμως χρησιμοποιεί τώρα αυτόν τον όρο ο Φενολιό; Για να εξηγήσει γιατί δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα στον σχεδιασμό της ιστορικής γαλλικής εφημερίδας, που ιδρύθηκε το 1944 από τον Ιμπέρ Μπεβ-Μερί και φέτος κλείνει 80 χρόνια ζωής. «Η επιθυμία μας είναι σταθερά να ιεραρχούμε κάθε μέρα την επικαιρότητα, προκειμένου οι αναγνώστες μας να γνωρίζουν τι είναι σημαντικό. Η αποστολή μιας εφημερίδας είναι να επιτρέπει στον αναγνώστη να ξεχωρίζει τα σημαντικά πράγματα. Και εμείς θέλουμε να διαφοροποιούμαστε από άλλα έντυπα που δίνουν υπερβολική έμφαση σε πράγματα που τρομάζουν τον κόσμο και διαταράσσουν την κρίση του. Αυτό είναι το όνομά μας και η ταυτότητά μας. Στο πλαίσιο αυτής της ιεράρχησης, έχουμε την πεποίθηση ότι αυτά που συμβαίνουν στο εξωτερικό είναι εξίσου, αν όχι πιο σημαντικά, από εκείνα που συμβαίνουν στη χώρα μας. Μας ενδιαφέρουν φυσικά αυτά που γίνονται στο εσωτερικό της χώρας, πιστεύουμε όμως ότι πρέπει να ενημερώνουμε τους αναγνώστες για όσα λαμβάνουν χώρα σε όλο τον πλανήτη».
H «Μonde» χαρακτηρίζεται παραδοσιακά μια «εφημερίδα αναφοράς». Αλλά ο Φενολιό προτιμά να την αποκαλεί ένα σημείο προσανατολισμού. «Ζούμε σε ένα τοπίο με πολλά σύννεφα και ανέμους και είναι απαραίτητα τα σημεία προσανατολισμού. Αυτό δεν σημαίνει ότι κρατάμε ισορροπίες, καθώς υπάρχουν θέματα όπου πρέπει να λες τα πράγματα με το όνομά τους. Επιμένουμε, για παράδειγμα, να χαρακτηρίζουμε την Εθνική Συσπείρωση κόμμα της Ακροδεξιάς. Πολλοί μας λένε, “όχι, είναι κάτι άλλο”, αλλά σε αυτή την προεκλογική εκστρατεία φάνηκε ότι είναι ακριβώς αυτό. Μας λένε επίσης ότι πρέπει να τηρούμε ίσες αποστάσεις από την άκρα Δεξιά και τη ριζοσπαστική Αριστερά. Ομως στη Γαλλία, και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, υπάρχει ένας και μόνο μείζων πολιτικός κίνδυνος, που είναι η Ακροδεξιά. Δεν πρέπει να δίνουμε την εντύπωση ότι υπάρχουν ανάλογοι πολιτικοί κίνδυνοι στην άλλη πλευρά. Δεν είναι ακριβές».
Οι επιθέσεις που δέχεται μια κεντροαριστερή και φιλοευρωπαϊκή εφημερίδα όπως η «Monde» από την άκρα Δεξιά και τη ριζοσπαστική Αριστερά είναι αναμενόμενες. Αυτό που ανησυχεί όμως τον διευθυντή της είναι η σφοδρότητα της κριτικής που δέχεται τον τελευταίο καιρό από το Κέντρο. «Γελοιοποιούν τις θέσεις μας, όλα όσα κάνουμε, γιατί στο Κέντρο – έναν χώρο που δεν αφορά τον Μακρόν, ο οποίος βρίσκεται πολύ πιο δεξιά – έχει αναπτυχθεί ένα είδος αδιαλλαξίας, ένα είδος φανατισμού, απέναντι σε όλα όσα δεν είναι εκείνοι».
Μια κριτική απόσταση
«Μια εφημερίδα δεν πρέπει ποτέ να είναι φιλοκυβερνητική, ακόμη κι αν είναι σύμφωνη με αυτά που κάνει η κυβέρνηση» λέει ο Φενολιό, που προσελήφθη στη «Monde» το 1991, ανέλαβε τη διεύθυνσή της το 2015 και την έφτασε να έχει σήμερα 621.000 συνδρομητές. «Μια εφημερίδα είναι φτιαγμένη για να διατηρεί μια κριτική απόσταση απέναντι στην εξουσία, ακόμα κι αν η πολιτική της κινείται στην επιθυμητή κατεύθυνση. Η δουλειά μας δεν είναι να λέμε “Τι υπέροχος λόγος!”, ούτε να δημοσιεύουμε όλες τις πληροφορίες που προέρχονται από την κυβέρνηση ή να κινούμαστε κοντά στους ανθρώπους της εξουσίας». Ο ίδιος δεν έχει καμιά επαφή με τον Εμανουέλ Μακρόν, στο Ελιζέ έχει πάει μια φορά. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν μιλάει με πολιτικούς, ένας δημοσιογράφος πρέπει να μιλάει με όλη την κοινωνία και οι πολιτικοί είναι μέρος της κοινωνίας.