Իրանի հոգևոր առաջնորդն առաջնայինը Արևմուտքը նկատի ունի, երբ ասում է, որ Իրան-Հայաստան հարաբերությունները հակառակորդներ ունեն. Իրանագետ
«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է իրանագետ Ժաննա Վարդանյանը
– «Իրանի և Հայաստանի հարաբերություններն ունեն հակառակորդներ, այդ իսկ պատճառով երկու երկրին առնչվող հարցերին պետք է զգուշությամբ և ուշադրությամբ մոտենալ». տիկի՛ն Վարդանյան, սա մեջբերում է Իրանի իսլամական հեղափոխության գերագույն առաջնորդ Սեյեդ Ալի Խամենեիի խոսքից, որը հնչել է երեկ Թեհրանում ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ հանդիպման ժամանակ։ Ովքե՞ր են այդ հակառակորդները՝ ըստ Իրանի։
– Իրականում ենթադրելի է, որ Իրանի հոգևոր առաջնորդի նման հայտարարությունը կարող է ուղղված լինել Արևմուտքի երկրներին կամ ԱՄՆ-ին, քանի որ մենք գիտենք, որ իրանական կողմը զգուշավորություն է դրսևորում Հայաստան-Արևմուտք հարաբերությունների նկատմամբ, ու հարաբերությունների ցանկացած զարգացում, հատկապես, երբ դա առնչվում է անվտանգության ոլորտին, Իրանում մեծ զգայունությամբ է ընդունվում։
Ուստի, սրանից ելնելով, կարող ենք ենթադրել, որ հոգևոր առաջնորդը նկատի է ունեցել հենց Արևմուտքին ու նաև ԱՄՆ-ին, բնականաբար, եթե հայ-իրանական հարաբերություններն ունեն այլ հակառակորդներ, որոնց վերաբերյալ մենք պատկերացում չունենք կամ առաջնային չենք համարում, գուցե նաև նրանց է նկատի ունեցել, բայց, կարծում եմ, առաջնայինը Արևմուտքն է եղել նրա դիտարկումների ենթատեքստում։
– Ստացվում է, որ Իրանը մտահոգվա՞ծ է, որ այդ հարաբերությունների հետևանքով կարող են տուժել Իրան-Հայաստան հարաբերությունները։
– Այո՛, Իրանի հիմնական մտահոգություններից մեկը դա է, որ Հայաստան-Արևմուտք-ԱՄՆ հարաբերությունների զարգացումը կարող է պատճառ դառնալ, որ Հայաստանը վերապահումներ ունենա Իրանի հետ հարաբերությունների զարգացման հարցում, ու այս մասին Իրանից եղել են հայտարարություններ, որ չպետք է որևէ այլ երկրի հետ հարաբերությունները ստվերեն հայ-իրանական հարաբերությունները։
Արևմուտքի հետ կապված Իրանի մյուս մտահոգությունն էլ այն է, որ թե՛ Հայաստանի պարագայում, թե՛ ցանկացած այլ երկրի պարագայում Արևմուտքի, ԱՄՆ-ի ներկայությունը տվյալ երկրում՝ հատկապես Իրանին հարևան, Իրանի կողմից ընկալվում է որպես իր դեմ ուղղված գործողություն։
– Իսկ Հայաստանը նման մտահոգության տեղիք տվե՞լ է, որ հոգևոր առաջնորդը նման հայտարարություն է հնչեցնում, տիկի՛ն Վարդանյան։
– Ամեն դեպքում, կարծում եմ, որ այս տարիների ընթացքում հայ-իրանական հարաբերությունները միշտ եղել են բարձր մակարդակի վրա, ու դրանք շարունակել են զարգանալ այն պայմաններում, երբ Իրանն Արևմուտքի, ԱՄՆ-ի կողմից պատժամիջոցների է ենթարկվել ու հիմա էլ է նույն դրության մեջ։ Բայց անգամ այս պայմաններում Հայաստանի հետ հարաբերությունները շարունակում են զարգանալ: Կարծում եմ, որ անկախ Արևմուտքի հետ հարաբերություններից, մենք չենք ստվերել Իրանի հետ հարաբերությունները, ու դրանք մեզ համար շարունակում են կարևոր մնալ։
– Հոգևոր առաջնորդն ընդգծել էր նաև Հայաստանի սահմանների վերաբերյալ խնդրի հարցը, մենք հիշում ենք նաև Իրանի կողմից բազմիցս հնչած հայտարարությունը, որ հարևան երկրների սահմանների անխախտելիությունը կարմիր գիծ է իրենց համար: Հետաքրքիր է, այս հայտարարությամբ հոգևոր առաջնորդը նկատի ունի միայն «Զանգեզուրի միջա՞նցքը», թե՞ ընդհանուր սահմանների մասին է խոսքը։
– Իրանական կողմն առաջին հերթին նկատի ունի «Զանգեզուրի միջանցքը», բայց դա ենթադրում է նաև առհասարակ Հայաստանի միջազգայնորեն ճանաչված սահմանների խախտման անթույլատրելիությունը, այսինքն՝ այն նույն դիրքորոշումը, որին մենք ականատես ենք եղել վերջին չորս տարվա ընթացքում, ու Իրանի հոգևոր առաջնորդի խոսքը հենց դրան է վերաբերում, որ իրենց դիրքորոշումն այդ առումով չի փոխվելու ու շարունակվելու է նաև հետագա առաջնորդների օրոք։
– Հիմա ընթացող այս սահմանազատման, սահմանագծման աշխատանքներն Իրանում ինչպե՞ս են գնահատվում։
– Արձագանքները հիմնականում փորձագիտական մակարդակում են, պաշտոնականը գիտենք, որ եղել է մեկ անգամ ԱԳՆ խոսնակի մակարդակով, երբ նա հայտարարել էր, որ հարգում են Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև ձեռք բերված պայմանավորվածությունները։
Ուշագրավ է, որ այս դեպքում նշվում է «հարգում են», այլ ոչ թե՝ «աջակցում են», ինչպես նախորդ դեպքերում էր լինում: Սա կարող է նշանակել, որ Իրանում կան որոշակի վերապահումներ այդ պայմանավորվածությունների մասով, որովհետև փորձագիտական դաշտում շատերը բացասաբար են մեկնաբանում այդ պայմանավորվածությունները:
Դրանք ընկալվում են հետևյալ կերպ, որ Տավուշում տարածքների հանձնումը վնասելու է Իրան-Հայաստան-Վրաստան հաղորդակցությանը։ Մեկնաբանում են նաև, որ դա պատճառ է դառնալու, որ հետագայում Ալիևը այլ պահանջներ ներկայացնի, ի վերջո հանձնվեն «անկլավները», որոնք կարող են արդեն հենց Իրան-Հայաստան միջպետական ճանապարհի համար խնդիրներ ստեղծել։ Այսինքն՝ փորձագիտական մակարդակում բացասական է արձագանքը։
– Տիկի՛ն Վարդանյան, իսկ այդ ավիավթարի վերաբերյալ Իրանում կա՞ կարծիքների փոփոխություն, թե՞ դեռ նույն վարկածն է շարունակում մնալ արդիական։
– Սկզբնական շրջանում խոսվում էր, թե վթարը եղել է անբարենպաստ եղանակային պայմանների հետևանքով, բայց այս տարբերակը հերքվում է, որովհետև Իրանի նախագահի գրասենյակի ղեկավարը, որը եղել է Ռայիսիին ուղեկցող մյուս ուղղաթիռում, մանրամասներ էր պատմել ու նշել, որ թռիչքի ժամանակ եղանակային պայմանները նորմալ են եղել։
Ստացվում է, որ խնդիրն այլ է, ու հնարավոր է խնդիրը տեխնիկական անսարքությունը լինի։ Այս պահին չկա որևէ հստակ հայտարարություն պատճառների վերաբերյալ, բայց, փաստացի, անբարենպաստ եղանակային պայմանների տարբերակը կարծես թե հերքվում է։
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
The post Իրանի հոգևոր առաջնորդն առաջնայինը Արևմուտքը նկատի ունի, երբ ասում է, որ Իրան-Հայաստան հարաբերությունները հակառակորդներ ունեն. Իրանագետ first appeared on MediaLab Newsroom-Laboratory.