د بېسرپرسته افغان ماشومانو سخت کاري وضعيت او د دوی په ژبه يې د ژوند ترخې کيسې
د نومبر ۲۰مه د ماشومانو نړیواله ورځ پهداسې حال کې رارسېدلې، چې افغان ماشومان سخت شرایط زغمي او په سړه هوا کې سخت فزیکي کارونه کوي.
د افغانستان د اقتصادي وضعیت خرابوالي په کابل او نورو ولایتونو کې ډېر ماشومان دې ته اړ کړي چې له خپل وسه لوړ کارونه وکړي.
مهدي له سهاره تر ماښامه د کابل په پل سوخته سیمه کې پلاستیکي کڅوړۍ خرڅوي.
هغه د خپل ستونزو په اړه ازادي ارډيو ته وویل: "د ورځې پلاستیک خرڅوم، هوا ډېره سړه ده او کورنۍ مو هم لویه ده، ۸ کسه یوو، د ورځې درې يا څلور پلاستیکه خرڅوم او لس يا شل روپۍ لاسته راوړم او کورنۍ ته یو څه اخلم."
د ننګرهار د اچین ولسوالۍ اوسېدونکي، ۱۱ کلن محمود ازادي راډيو ته وویل: "د سهار په ۶ بجو راوځم تر ماسپیښینه پورې د خلکو بوټان پالشوم، ۱۰۰ روپۍ ترلاسه کوم، پلار مې ناروغ دی، په هغې پيسو کور ته سودا راوړم."
د کابل ښار یوې اوسېدونکې چې نهیې غوښتل نوم یې په راپور کې واخیستل شي ازادي راډيو ته وویل چې، د اقتصادي ستونزو او بېوزلۍ له امله اړ ده خپل یوازینی زوی کار کولو لپاره واټونو ته ولېږي.
هغه وايي: "نهه کلن زوی مې دی د ګټې وټې څوک نهلرم، مجبوره یم څنګه وکړم چې هغه ونهلېږم. د سرک تر غاړې کاغذي دستمال خرڅوي او یو زوی مې هم دی زړه مې نهکېږي چې یوه دقیقه مې لهخوا لرې شي، ډارېږم هم د سرک له سره یې هم وړي بندي کوي يې. خو ډېره سخته او مجبوره ورځ ده په موږ."
یوشمېر افغان ماشومان د خپلو کورنیو د ملاتړ لپاره کار کولو ته اړ کېږي، چې ډېری یې د واټونو پر سر بېلابېل توکي پلوري، د کثافاتو راټولولو ته مخه کوي، یا د موټر جوړولو په دوکانونو، خیاطۍ، رستورانتونو، د بوټانو په رنګولو او یا نورو ځایونو کې په کار بوخت وي.
یوشمېر افغانان وايي، په افغانستان کې د کارکوونکو ماشومانو د ژوندانه د ښهوالي لپاره تر اوسه عملي کار نهدی شوی او هره ورځ په ښارونو کې د کارګر ماشومانو شمېر مخ په زیاتېدو دی.
زري، چې د کابل په پل سرخ سیمه کې اوسېږي، د دې موضوع په اړه د خپل سترګو لیدلی حال داسې بیانوي: "د کار کوونکو ماشومانو شمېر زیات دی چې قلم، ژاوله او نور شیان خرڅوي، بوټونه رنګوي، پښې یې لوڅې وي، په سړې هوا کې د خټو په منځ کې په کار لګیا وي."
د افغانستان د ماشومانو د حقونو د ساتنې قانون لهمخې، ماشوم هغه کس ته ویل کېږي چې ۱۸ کلنۍ ته نه وي رسېدلی.
د افغانستان د اساسي قانون ۴۹مه ماده چې د طالبانو له بیا واکمنېدو مخکې پهدې هېواد کې نافذ و، راغلي چې پر ماشومانو د کار تحمیل جواز نهلري.
د ماشومانو د رواني او ټولنيزو مسايلو کارپوه ډاکټر محب زغم هم وايي، چې درانه او جبري کار د دې لامل کېږي، چې ماشوم په راتلونکي کې عقدهيي لوی شي.
نوموړی وايي: "امکان لري ماشومان له کوره بهر د کار پر مهال جنسي ناوړه ګټه اخیستنې سره مخ شي. د هغوی جسمي او ذهني وده نورماله نه وي. د کار تر فشار لاندې دوی هډوکي او عضلات چې د ودې په حال کې وي، له ودې څخه پاتې کېږي."
په افغانستان کې د طالبانو له بیاځلي واکمنېدو وروسته اقتصادي ستونزې، بېکاري او بېوزلي زیاته شوې ده، چې د ملګروملتونو د شمېرو لهمخې دا مهال په دغه هېواد کې شاوخوا ۲۴ میلیونه وګړي بشري مرستو ته اړتیا لري.
خو ځینو طالب چارواکو تر دې مخکې له بېسرپرسته او کارګرو ماشومانو سره د مرستې خبره کړې.
دا پهداسې حال کې ده چې هر کال د نومبر پر ۲۰مه د ماشومانو نړیواله ورځ نمانځل کېږي.
دا ورځ په ۱۹۵۶ کال کې د ماشومانو د وضعیت د ښه کولو په موخه د ماشومانو د نړیوالې ورځې په نوم ونومول شوه.
د ماشومانو د ژغورنې صندوق (سېف د چلدرن) شپږ مياشتې وړاندې د يوه راپور په خپرولو ویلي و چې، په افغانستان کې تر شپږ ميليونه زيات ماشومان د لوږې له خطر سره مخامخ دي.
د افغانستان د اقتصادي وضعیت خرابوالي په کابل او نورو ولایتونو کې ډېر ماشومان دې ته اړ کړي چې له خپل وسه لوړ کارونه وکړي.
مهدي له سهاره تر ماښامه د کابل په پل سوخته سیمه کې پلاستیکي کڅوړۍ خرڅوي.
هغه د خپل ستونزو په اړه ازادي ارډيو ته وویل: "د ورځې پلاستیک خرڅوم، هوا ډېره سړه ده او کورنۍ مو هم لویه ده، ۸ کسه یوو، د ورځې درې يا څلور پلاستیکه خرڅوم او لس يا شل روپۍ لاسته راوړم او کورنۍ ته یو څه اخلم."
د ننګرهار د اچین ولسوالۍ اوسېدونکي، ۱۱ کلن محمود ازادي راډيو ته وویل: "د سهار په ۶ بجو راوځم تر ماسپیښینه پورې د خلکو بوټان پالشوم، ۱۰۰ روپۍ ترلاسه کوم، پلار مې ناروغ دی، په هغې پيسو کور ته سودا راوړم."
د کابل ښار یوې اوسېدونکې چې نهیې غوښتل نوم یې په راپور کې واخیستل شي ازادي راډيو ته وویل چې، د اقتصادي ستونزو او بېوزلۍ له امله اړ ده خپل یوازینی زوی کار کولو لپاره واټونو ته ولېږي.
هغه وايي: "نهه کلن زوی مې دی د ګټې وټې څوک نهلرم، مجبوره یم څنګه وکړم چې هغه ونهلېږم. د سرک تر غاړې کاغذي دستمال خرڅوي او یو زوی مې هم دی زړه مې نهکېږي چې یوه دقیقه مې لهخوا لرې شي، ډارېږم هم د سرک له سره یې هم وړي بندي کوي يې. خو ډېره سخته او مجبوره ورځ ده په موږ."
یوشمېر افغان ماشومان د خپلو کورنیو د ملاتړ لپاره کار کولو ته اړ کېږي، چې ډېری یې د واټونو پر سر بېلابېل توکي پلوري، د کثافاتو راټولولو ته مخه کوي، یا د موټر جوړولو په دوکانونو، خیاطۍ، رستورانتونو، د بوټانو په رنګولو او یا نورو ځایونو کې په کار بوخت وي.
یوشمېر افغانان وايي، په افغانستان کې د کارکوونکو ماشومانو د ژوندانه د ښهوالي لپاره تر اوسه عملي کار نهدی شوی او هره ورځ په ښارونو کې د کارګر ماشومانو شمېر مخ په زیاتېدو دی.
زري، چې د کابل په پل سرخ سیمه کې اوسېږي، د دې موضوع په اړه د خپل سترګو لیدلی حال داسې بیانوي: "د کار کوونکو ماشومانو شمېر زیات دی چې قلم، ژاوله او نور شیان خرڅوي، بوټونه رنګوي، پښې یې لوڅې وي، په سړې هوا کې د خټو په منځ کې په کار لګیا وي."
د افغانستان د ماشومانو د حقونو د ساتنې قانون لهمخې، ماشوم هغه کس ته ویل کېږي چې ۱۸ کلنۍ ته نه وي رسېدلی.
د افغانستان د اساسي قانون ۴۹مه ماده چې د طالبانو له بیا واکمنېدو مخکې پهدې هېواد کې نافذ و، راغلي چې پر ماشومانو د کار تحمیل جواز نهلري.
د ماشومانو د رواني او ټولنيزو مسايلو کارپوه ډاکټر محب زغم هم وايي، چې درانه او جبري کار د دې لامل کېږي، چې ماشوم په راتلونکي کې عقدهيي لوی شي.
نوموړی وايي: "امکان لري ماشومان له کوره بهر د کار پر مهال جنسي ناوړه ګټه اخیستنې سره مخ شي. د هغوی جسمي او ذهني وده نورماله نه وي. د کار تر فشار لاندې دوی هډوکي او عضلات چې د ودې په حال کې وي، له ودې څخه پاتې کېږي."
په افغانستان کې د طالبانو له بیاځلي واکمنېدو وروسته اقتصادي ستونزې، بېکاري او بېوزلي زیاته شوې ده، چې د ملګروملتونو د شمېرو لهمخې دا مهال په دغه هېواد کې شاوخوا ۲۴ میلیونه وګړي بشري مرستو ته اړتیا لري.
خو ځینو طالب چارواکو تر دې مخکې له بېسرپرسته او کارګرو ماشومانو سره د مرستې خبره کړې.
دا پهداسې حال کې ده چې هر کال د نومبر پر ۲۰مه د ماشومانو نړیواله ورځ نمانځل کېږي.
دا ورځ په ۱۹۵۶ کال کې د ماشومانو د وضعیت د ښه کولو په موخه د ماشومانو د نړیوالې ورځې په نوم ونومول شوه.
د ماشومانو د ژغورنې صندوق (سېف د چلدرن) شپږ مياشتې وړاندې د يوه راپور په خپرولو ویلي و چې، په افغانستان کې تر شپږ ميليونه زيات ماشومان د لوږې له خطر سره مخامخ دي.